Archiwa: BLOG - Strona 5 z 25

Rozdział II

Weronika chce umrzeć II

II
Seminarium to był zamknięty świat, zamknięty przed wzrokiem i wiedzą obcych. Ale i my byliśmy w nim zamknięci jak za murami więzienia. Kilkudziesięciu młodych mężczyzn i ich kilkunastu opiekunów. Czy mieliśmy szansę funkcjonować inaczej niż to się dzieje w innych męskich subkulturach? W wojsku, na statku, w poprawczaku lub więzieniu? Nie mieliśmy. Wszystkie te miejsca zdefiniowane są przez dwie rzeczy. Brak kobiet i hierarchia brutalnie domagająca się respektowania pisanych i niepisanych zasad zwierzchnictwa i podległości. Jeśli chodzi o kobiety, to nigdzie się o tym nie mówi, wszystko się robi w ukryciu, niejawnie, wstydliwie lub wulgarnie: na pokaz. Czytałem, że starożytni Grecy potrafili sobie z tym radzić. Gdy mężczyźni udawali się na wojnę, wiadomo było, że muszą sobie jakoś pomóc. Starsi brali pod opiekę młodszych, którzy im się za nią odwdzięczali możliwością ulżenia sobie w ich twardym żołnierskim losie. A potem wracali do domu, do swych żon, do rodzin i żyli po bożemu. Marynarz, o którym się mówi, że ma żonę w każdym porcie, też miał dokąd wracać, bo w domu czekała na niego prawdziwa żona i rodzina, którym przywoził dary, łupy albo pensję. Chuligan w poprawczaku czy przestępca w więzieniu też marzy o domu. O kobiecie, o dzieciach, o życiu, które ma nadzieję jakoś sobie ułożyć. Ale ksiądz? Ksiądz nie ma odwrotu. Nie ma dokąd wracać. Nikt na niego nigdzie nie czeka. Nawet takie marzenia są zabronione. Czy to może być normalne środowisko? Dziś jestem pewien, że nie.

Pewnie myślicie sobie, że wyższe seminarium duchowne to rodzaj studiów, podczas których zgłębia się tajniki teologii, filozofii i nauk o duchu: psychologii, socjologii, historii, kulturoznawstwa i logiki? A na seminariach, jak w świeckim uniwersytecie, analizuje się teksty, dyskutuje się, wymienia poglądy? Nic bardziej błędnego. Owszem, mają miejsce wykłady, nawet po pięć dziennie, ale to są czterdziestopięciominutowe lekcje. Jak w szkole. Tam nie ma żadnych dyskusji. I żeby je uniemożliwić między zajęciami, oddzielają je tylko pięciominutowe przerwy. Nie ma czasu i miejsca, by swobodnie porozmawiać. Cieszyliśmy się, gdy w czasie przerwy udało się pójść do toalety. Oddać mocz, bo na grubszą sprawę zwykle nie starczało czasu. Trzeba było wytrzymać. W seminarium nie odbywają się żadne seminaria! To nie są studia. Za to ma tu miejsce formacja, czyli kształtowanie umysłów i psychiki. Nie intelektu. W Kościele wcale nie ceni się intelektualistów. Nawet jeśli jakimś cudem na jego gruncie wyrasta wybitny filozof czy naukowiec, to jest on dla Kościoła kłopotem., bo zwykle odwołuje się do wiary, nauki, przesłania Jezusa, a nie do autorytetu instytucji Kościoła. A seminarium ma kształtować „pracowników winnicy Pańskiej”, nie myślicieli, lecz niemyślicieli, posłusznych rozkazom władzy żołnierzy chrystusowych, korpopracowników. Do tego służą długie i skrupulatne spowiedzi, które przeradzają się w psychoanalityczne seanse. Nie, nie leżysz sobie wygodnie na kozetce, lecz klęczysz przed kratką konfesjonału przed dokonującym na twojej psychice wiwisekcji inkwizytorem, który cierpliwie, jak chirurg, kawałek po kawałku odsłania kolejne warstwy twojej świadomości. Ba! Głębiej! Podświadomości! Aż się wreszcie poddajesz tej duchowej torturze i marząc , by się to jak najszybciej skończyło, przyznajesz się do stawianego ci zarzutu: Nie jestem doskonały! Bo jeśli myślisz, ze jesteś, że nie grzeszych, to popełniasz jeszcze większy grzech pychy.Więc wyznajesz wszystkie swoje grzechy i grzeszki, przyznajesz się do pokusy buntu, ujawniasz swoje wątpliwości, niedociągnięcia. Nie płacz synu — pociesza cię ojciec. Wszyscy jesteśmy grzeszni, każdy z nas ma swoje słabości. Wyraź skruchę, obiecaj poprawę, pracuj nad sobą, doskonal swą słabą konstytucję. Tylko powiedz jeszcze, o kim źle pomyślałeś? O księdzu rektorze? O księdzu prefekcie? O księdzu biskupie? A może o twoim kierowniku duchowym? No, powiedz śmiało, masz przed swoimi ustami jego uszy. On przecież nie zdradzi tajemnicy spowiedzi. A może i sam się czegoś nauczy z twojej krytyki, udoskonali? Powiedz więc nie tylko, co sobie złego pomyślałeś, ale także i dlaczego. Może to my jesteśmy winni, a nie twoja słabość? A te niewinne grzeszki popełniłeś samemu, czy z którymś z kolegów alumnów? A z którym konkretnie? Może to on cię popchnął na ścieżkę zła? Nie, nie! Więcej grzechów nie pamiętam, za wszystkie serdecznie żałuję, postanawiam poprawę, proszę o naukę, pokutę i rozgrzeszenie. Boże, bądź miłościw mnie grzesznemu. Puk, puk! Co za ulga! Jaka lekkość, jaka zgrabność duchowej sylwetki, która powoli nabiera właściwego kształtu. Do trzeciego roku mieliśmy obok sali gimnastycznej siłownię, gdzie ćwiczyliśmy nasze mięsnie, ale zabrał nam ją ksiądz biskup, uznając, że uprawiamy kulturystykę, by się podobać dziewczynom. No i słusznie, mieliśmy tu kształtować sylwetkę duchową, a nie cielesną. Mind not body building. Nasze mięsnie mogły sflaczeć, bylebyśmy mogli się wykazać tężyzną duchową. Ale to nie prawda. W seminarium rok po roku flaczały nasze ciała i dusze.

By ukształtować księdza wymoczka, klerykom odbiera się albo ogranicza do minimum czas wolny, a całe dni wypełnia modlitwami, medytacjami, wykładami, pracą fizyczną, sprzątaniem, śpiewaniem pieśni przygotowywaniem sztuk teatralnych. Od szóstej do dwudziestej drugiej. Rano: gwałt zadawany przez dzwonek elektryczny. Wieczorem: odcięcie elektryczności, zgaszenie świateł. Szczęśliwy, kto zaraz zapada w sen, a tego, co nie może zasnąć, dręczą wątpliwości, cierpienia, frustracje, pokusy, nieczyste i nieskromne myśli. I wciąż powracające pytanie: Czy na tym to miało polegać? Czy na to się decydowałem? Czy ciągnąć to dalej? Czy nie zrezygnować? Czy nie zawrócić? Ale dokąd? Przecież zabrnąłem już tak daleko, że nie mam ani do kogo, ani do czego wracać. A gdybym wrócił? Co by na to powiedziała moja matka? I babcia? Takie przecież są ze mnie dumne. Mam dopiero dwadzieścia kilka lat, a jako człowiek już jestem starcem. Dobrze, że nie trupem. Organizm o tym przypomina. Hormony buzują, ciało się napina, pręży, zwłaszcza ciała jamiste.

Co młody mężczyzna może zrobić ze swoim popędem? Musi go rozładować. Nie oszukujmy się. Polucje to dobre dla dwunastolatków. Ale jak to zrobić, gdy masz dwadzieścia lat i śpisz z innymi w dormitorium, tak jak ja w swoim annus propaedeuticus, czyli pierwszym roku? Gdy przez cały dzień wszyscy cię mają na oku? Pozostaje toaleta, bo nawet pod prysznicem wszyscy cię widzą. Co z tego, że się odwrócisz, co z tego, że stoisz za półprzezroczystą zasłoną, kiedy, nawet od tyłu, i tak widać, co robi twoja ręka. To upokarzające. I jeszcze każą ci się spowiadać z grzechów nieczystości. Gdy spowiednik o nie pyta, zawsze się możesz wykręcić, mówiąc, że miałeś nieskromne myśli, ale je od siebie odpędziłeś. A masturbacja? Wszystko zależy od twojej interpretacji, w końcu to twoje sumienie decyduje w ostatecznej instancji, czy to, co robisz i myślisz, jest grzechem czy nie. Z czego masz się więc spowiadać, jeśli dopiero co się oczyściłeś? Czyż polution nie znaczy po łacinie „zanieczyszczenie”?

Byli wśród nas tacy, którzy świetnie sobie radzili z wszelkimi ograniczeniami. Od razu było widać, że do kapłaństwa przyszli, by się wygodnie urządzić w życiu i od samego początku wiedzieli, na czym polegają reguły tej gry, o których my, naiwni, pobożni chłopcy nawet nie mieliśmy pojęcia. Każdy kleryk przychodzi do seminarium z kartą kredytową, którą jest pozycja jego proboszcza w diecezji. Jeśli proboszcz jego rodzinnej parafii ma wpływy i poważanie u biskupa i na jego dworze, kleryk przyjmowany jest życzliwiej od innych i może sobie więcej niż inni pozwolić. I na odwrót. Jeśli jego proboszcz jest w diecezji szarą i biedną myszą kościelną, która ledwo popiskuje pod twardym butem biskupa, jego kleryka czeka lekceważenie i pomiatanie. I twarde rygory dyscypliny. Na cóż więc mogłem liczyć ja? Wychowanek księdza, który nawet nie miał parafii i w dodatku wyjechał za granicę? Ale nie! Najważniejszą kartą przetargową w stosunkach z biskupem była oczywiście kasa, którą odprowadzał do budżetu kurii, ale nie mniej silną kartą była liczba powołań z jego parafii. Każdy kleryk to była figura, którą można się było poszczycić. I tak było z moim proboszczem, którego niemal nie znałem, a który jednak szczycił się mną przed biskupem i rektorem: Mój ci on, z mojej parafii — mówił. Nie byłem więc anonimowym przybyszem, który wszedł do seminarium prosto z ulicy, lecz figurą, którą proboszcz się chwalił przed biskupem, rektorem i wiernymi w naszej parafii.

Mieliśmy takiego kleryka, cynik do szpiku kości. Starszy ode mnie o rok i o dwa roczniki wyżej. Jego proboszcz miał plecy u biskupa, bo kierował dużą i bogata parafią, więc odprowadzał do kurii bardzo dużą kasę. No i miał aż trzech kleryków w seminarium. Często gościł na biskupim dworze na obiadach wieczorkach i różnych uroczystościach. Mówili o nim, że biskup poklepuje go po plecach, a i jem się zdarzało, że jego ręka, chyba spontanicznie, rewanżowała się biskupowi podobnymi gestami zażyłości, przy powitaniu, pożegnaniu czy w luźnej rozmowie. Jego kleryk nie przyszedł do seminarium z ulicy, lecz został tu wprowadzony przez samego biskupa, po przedstawieniu mu go przez jego proboszcza i prośbie o szczególną opiekę. Ksiądz rektor, który wcale nie był panem i władcą seminarium, lecz jak wszyscy na wyższych stołkach trząsł sutanną przed biskupem, chętnie przejął nad nim protekcję, bo wiadomo, nawet w Kościele — zwłaszcza w kościele — ręka rękę myje. Ja pomogę obie dziś, ty mi się zrewanżujesz jutro.

Mój starszy kolega, bardzo przystojny i postawny młody mężczyzna, zawsze pewny siebie i uśmiechnięty (nie to co my — brzydale i pokraki, życiowe kaleki i nieudacznicy, wyalienowani i zagubieni w świecie) szybko został ulubieńcem biskupa, który go regularnie zapraszał na swój dwór. Na ogół w soboty, w dniu, w którym nie było zajęć, ale odbywało się długie i gruntowne sprzątanie: kaplicy, sal wykładowych, refektarza, korytarzy i toalet. Patrzyliśmy na to krzywo, bo my czyściliśmy kible, a on bawił się w najlepsze. Miał specjalną przepustkę i zwykle wracał już po komplecie. Nie dość, że korzystał z przywilejów, to się jeszcze przechwalał, na co sobie pozwala. Głośno, przy wszystkich. Leząc na łóżku w dormitorium przy zgaszonym świetle. Opowiadał, że w drodze powrotnej od biskupa chował koloratkę do plecaka i udawał się incognito do agencji towarzyskiej. Nazywał to wyskokiem do Paryża. Gdy zapraszał go biskup, mówił, że idzie do niego na mszę, a gdy wracał, szydził, że Paryż wart był mszy. Kiedyś ktoś z dalszego łóżka powiedział: Nie wierzę, zmyślasz. A on na to: Wątpisz w to człowieku małej wiary? I ty chcesz zostać księdzem? Ponoć kilka osób zachichotało z cicha, ale resztę ten jego żart zmroził, bo to przecież była parafraza słów Pana Jezusa.

Nie trzeba było długo czekać, by jego przechwałki dotarły do uszu samego rektora. Ponoć powiedział, że to tylko żart, za pomocą którego chciał wypróbować jak szybko w seminarium przenoszone są plotki. Ksiądz rektor jednak go nie wziął za dobrą monetę. Igrasz z ogniem — powiedział mu — uważaj, bo jak przeciągniesz strunem, to ci nawet sam ksiądz biskup nie pomoże.

Jeszcze tego samego wieczoru, zaraz po zgaszeniu światła, gdy nikt jeszcze nie zdążył zasnąć, powiedział: Mamy u nas gumowe ucho. Byłem dziś u rektora na dywaniku i musiałem się tłumaczyć ze swoich żartów. Mamy wśród nas gumowe ucho. Musimy je wytropić i zatkać, bo jeśli nam się nie oda, oni nas tu całkowicie stłamszą. Oni? Miał na myśli przełożonych. To jest walka pokoleń. Jeśli jej nie wygramy będziemy im przez całe życie pucować buty i podcierać tyłki. Powiało grozą. Walka? Z przełożonymi? Gumowe ucho? Zrozumieliśmy, ze już nigdy nie będziemy się czuć bezpiecznie. Nie mogłeś zaufać swojemu koledze, opiekunowi, a zwłaszcza spowiednikowi.

I co się z nim stało? Jak myślicie? Został seniorem. Wybraliśmy go na przewodniczącego roku. Nie raz się zastanawiałem, ile z tego, co mówił, było prawdą, a ile konfabulacją. Dziś myślę sobie, że jeśli wtedy, na pierwszym roku grzeszył tylko mową i myślą, na pewno wkrótce zaczął grzeszyć także uczynkiem.

Gdy nie ustawał w swych przechwałkach, jeden z naiwnych kolegów wytknął mu, że przecież łamie ślub celibatu. Celibat? — odpowiedział cynicznie. — Celibat zabrania księdzu się żenić, ale nic nie wspomina o seksie pozamałżeńskim.

Zawsze miał pieniądze, bo biskup obsypywał go prezentami. Nikt mu nie podskoczył, nawet rektor, bo wszyscy, jak pisałem, tylko pokątnie popiskiwali pod twardym butem biskupa i trzęśli przed nim sutannami ze strachu.

Gdy mój rocznik zajął dormitorium, ci z drugiego zostali zakwaterowani w pokojach dwuosobowych, ale ich senior — co było rzeczą naprawdę horrendalną — dostał pokój tylko dla siebie. Biskup uczynił go swoim lektorem. Miał czytać świeckie gazety i przygotowywać dla biskupa relacje o tym, co piszą o kościele. Codziennie przynosił z miasta plik gazet i tygodników. Wszystkich. I tych poważnych i bulwarowych. Prawicowych i lewicowych. I jeden miesięcznik: „Playboy”.

Jeszcze tej jesieni biskup przysłał mu prezent. Piękny ekspres do kawy. Nikt z nas nie mógł nawet pomarzyć o posiadaniu takiego luksusu, a on zapraszał na kawkę swoich przydupasów. Któż nie chciałby nim zostać i rozkoszować się aromatem świeżo mielonej kawy, której ziarna kombajn sam mielił, i przy okazji przejrzeć bieżące gazety i tygodniki, a zwłaszcza miesięcznik. Nawet opiekun roku i sam rektor dawali się zaprosić na kawkę od biskupa. By tajne materiały nie dostały się w ręce niepowołanych, senior dostał klucz od swojego pokoju i prawo do pracy nocą, oczywiście przy zapalonym świetle.

Na trzecim roku senior został ceremoniarzem. Ceremoniarze zajmowali się oprawą liturgiczną obrzędów, zarówno w seminarium, jaki w katedrze biskupiej. Ceremoniarze od niepamiętnych czasów stanowili najwyższą kastę seminarium, bo ich funkcja pozwalała im na częste kontakty z biskupem i jego dworem. Do funkcji ceremoniarzy wybierano kleryków od najlepszych proboszczów, zapewniających kurii wysokie wpływy finansowe i przez to posiadających wysokie wpływy towarzysko-polityczne w hierarchii. Byli jak młode wilki. To oni trzęśli seminarium i wspólnymi siłami byli w stanie manipulować nawet przełożonymi. Czy to była ta walka pokoleń, o której mówił senior? Władza i wpływy ceremoniarzy nie kończyły się po opuszczeniu seminarium. Trafiali zawsze na najbogatsze parafie albo wprost na dwór biskupi, wysyłano ich na studia, by mogli zostać przełożonymi seminarium. Dla wszystkich było jasne, że biskup szykuje swojego faworyta na sekretarza.

My, zwykli klerycy, nie mieliśmy takich możliwości. Zresztą większość z nas ich nie szukała, bo większość to byli pobożni, skromni chłopcy, głównie ze wsi. Na drugim roku, po przeniesieniu z Domu Pierwszego Roku, gdzie wszyscy spaliśmy w jednym dormitorium, do Dużego Domu dla starszych roczników, zostałem zakwaterowany w pokoju dwuosobowym. Jako socjusz trafił mi się właśnie taki prosty chłopak. Słowo pisane wyraźnie go męczyło, mówione zresztą też. Podczas modlitw i medytacji przeważnie drzemał ze spuszczoną głową. Nawet zdarzało się mu mocno pochrapywać, co wywoływało salwy śmiechu wśród obecnych w sali czy kaplicy. Bardzo się cieszyłem z tej prywatności, jaką było posiadanie własnego łóżka i własnego biurka w małym, odgrodzonym od reszty świata pokoiku. Ale już pierwszego dnia pojawił się nieprzyjemny problem. W pokoju strasznie śmierdziało. Zaglądałem pod łóżko, czy czasem nie rozkłada się w jakimś kącie padlina zdechłego szczura, obwąchiwałem kratkę przewodu wentylacyjnego, czy powodem smrodu nie jest podobny problem ze zdechłym gołębiem, który mógł do niego wpaść, ale nic, wszystko było w porządku. I wtedy spojrzałem na swojego socjusza. Siedział przy biurku, drzemiąc nad książką. Podszedłem do niego na paluszkach i zbliżyłem nos do jego wiecznie tłustych włosów. Boże drogi! Nie mogłem w to uwierzyć, że żywy człowiek może tak śmierdzieć. Otworzyłem okno, by przewietrzyć pokój. Robiłem to często, ale pomagało tylko na chwilę. Nie mogłem mu powiedzieć, że śmierdzi, bo bałem się go urazić. Zacząłem go dyskretnie obserwować. Raz w tygodniu zmienialiśmy ręcznik, atramentki, piżamę i dwie pary skarpet. Zanosiliśmy brudne do gaciowego, a dostawaliśmy czyste. Te brudne rzeczy zabierały siostry zakonne i prały w swojej pralni. Patrzyłem na nie przez okno, jak co sobota taszczą do furgonetki wielkie toboły z prześcieradeł. Było mi ich zwyczajnie żal. My tez nie mieliśmy słodkiego życia, ale po sześciu latach zostawaliśmy księżmi i właściwie do końca życia mogliśmy żyć jak pączek w maśle, mając zapewniony wikt, opierunek, sprzątanie i masę wolnego czasu. A one? Przez całe życie żyły w klasztorze w rygorze większym od naszego. Dużo się modliły i ciężko pracowały. Idzie taka dziewczyna do zakonu, która mogłaby przeżyć ciekawe i szczęśliwe życie, zaślubia Chrystusa a zostaje służącą, niemalże niewolnicą, która pierze gacie księdzu, gotuje mu i sprząta po nim. I w chrześcijaństwie jest jawnie człowiekiem niższego rzędu, bo przecież nie ma prawa zostać osobą duchowną. Prawie jak w islamie. Prawie, pod względem religijnym różnica jest nieduża.

Pościel zmieniano nam raz w miesiącu i tu już nie można było się wywinąć od tych kilku minut dodatkowej pracy. Ale zejście co sobota do piwnicy, w której mieścił się magazyn pościeli, to było dla mojego socjusza za trudne. Używał więc wciąż tej samej bielizny. Nawet atramentek nie zdejmował na noc, tylko naciągał na nie spodnie od piżamy. W pierwszą sobotę wyciągnąłem go do kąpieli i obserwowałem dyskretnie. Odkręcił wodę, ale nawet nie wszedł pod prysznic! Podstawił tylko pod strumień wody najpierw jedną, a potem druga stopę, nabrał wody w jedną rękę, przetarł się nią w miejscach intymnych i pod pachami i zaczął się wycierać brudnym ręcznikiem. Nawet nie wszedł pod prysznic! I nie używał mydła!

Jeszcze tego samego dnia kupiłem mu mydło, szampon, pastę i szczoteczkę do zębów i postawiłem na jego biurku. Co to? — spytał, gdy je zauważał. — Test na inteligencję — odpowiedziałem. Myślał, myślał i po godzinie chyba znalazł odpowiedź. Wziął ze sobą przybory kosmetyczne i poszedł do łaźni. Niestety ręcznika nie dało się już wymienić, ale w następną sobotę dopilnowałem, by razem ze mną udał się do magazynu pościeli. — Zmiana ręczników! — zakomenderowałem. — I bielizny. — Wziął do ręki śmierdzący ręcznik i zdjął z nóg brudne skarpetki. — Piżama i gacie też — . Pilnowałem go, by wymienił wszystko. — Ale… jak to? — Nie wiedział, jak zmienić majtki bez ściągania spodni. — Pójdziesz na dół z gołą dupą. — Zbaraniał. — No zdejmij gacie i naciągnij na tyłek spodnie. — Zacząłem się śmiać. — Jak ty sobie w życiu radziłeś przed seminarium? — spytałem. — Matka wszystko prała. — I pewnie jeszcze wam gotowała i sprzątała po was? — domyśliłem się, jak było u nich w domu. — No, a jak? — spojrzał na mnie zdziwiony, że zadaję głupie pytania.

Większość wolnego czasu spędzał gapiąc się przez okno na ulicę. Od czasu do czasu się ożywiał i wołał go mnie: — Cho no, cho no! Pa, jaka dupa idzie! Na szczęście socjuszy zmieniano co semestr.

I o tym też pewnie byście chcieli wiedzieć, co się z nim stało? Czy ukończył seminarium? Oczywiście. I został wikarym w sporej wiejskiej parafii. Podobnie jak ja, Ha, ha! Kościół takich lubi najbardziej. W naszym seminarium intelektualiści i indywidualiści byli tępieni. Za dużo czytali, za dużo mówili, za dużo zadawali trudnych pytań. Jeśli dany delikwent swą krnąbrną naturę ujawnił wcześnie, jeszcze przed obłóczynami, po prostu nie pozwalano mu na noszenie stroju duchownego. Z powodu zatwardziałości w grzechu pychy — wyjaśnił prefekt naszemu najmądrzejszemu koledze, rozmiłowanemu we współczesnej filozofii. Cały nasz rok już chodził w sutannach i koloratkach, a on — jak trędowaty — w cywilnych ubraniach. To było jak wymierzony w twarz policzek. Cała rodzina, a często i cała wieś, czekała na swojego kleryka, aż się pokaże w stroju księdza, a on musiał się przyznać, że nie uzyskał prawa do noszenia sutanny. Co za wstyd! Zwykle kierownictwo seminarium nie musiało szukać dodatkowego pretekst, by takie osoby usunąć. Rezygnowali sami. I… przepadali jak kamień w wodę. Wszelki słuch o nich ginął. Nikt o nich nie przypominał, nie było z nimi żadnego kontaktu. Ale nawet jeśli udało się takim przebrnąć przez próg diakonatu i od trzeciego roku nosili sutannę i koloratkę, a swój wybujały intelektualizm ujawniali dopiero później, bo czuli się już pewnie (jako diakoni byli już przecież osobami duchownymi — jak mówią przepisy: nieodwołalnie i na zawsze), zdarzało się, że wylatywali nawet na szóstym roku, tuż przed święceniami kapłańskimi. Zwyczajnie, mówiono im, że się nie nadają i żeby sobie poszli.

Bo ksiądz ma być BMW — bierny, mierny, ale wierny. Nieważne w Kościele są nauczanie Jezusa, wiara, miłość czy cokolwiek podobnego. Ważne, żeby za żadną cenę się nie wychylać, nie odstawać. Każda głowa wystająca ponad poziom zostanie ścięta.

W Kościele nie znoszą też świętoszków. Mieliśmy paru kolegów, którzy cechowali się wyjątkową pobożnością, a nawet mieli silne skłonności do mistycyzmu, ale zdaniem przełożonych, za bardzo się skupiali na modlitwie, na medytacji, na rozmyślaniach, na rozważaniu Ewangelii zamiast na posłuszeństwie i podporządkowaniu. Niewystarczająco angażowali się w życie seminarium, w sprawy organizacyjne. I w dodatku krzywym okiem patrzyli na nieprzystojące pobożnemu chrześcijaninowi zachowania przełożonych: ich butę, hipokryzję, agresję, arogancję. Tych też się pozbywano. Mówiono takiemu delikwentowi, że nie nadaje się na księdza, bo nie rozumie, czym jest Kościół. Być może nadaje się do klasztoru, ale nie do pracy z ludźmi i reprezentowania interesów Kościoła.

Czy można się dziwić, że w takich warunkach permanentnego węszenia i zaszczucia nasze samotne, uciemiężone ciała i umysły szukały bratniej duszy? Zwłaszcza, gdy już zdaliśmy sobie sprawę, że na porządku dziennym jest szpiclowanie, donoszenie do wychowawców, szantaż? Więc jak już znalazłeś kogoś, komu mogłeś bezgranicznie zaufać, oddawałeś mu się też bezgranicznie, duszą i ciałem. Z tęsknoty za bliskim człowiekiem i wdzięczności za to, że nie jesteś sam.

Nauczyciele mówili nam, że to wszystko po to, by nas zahartować przed złem świata na zewnątrz, bo gdy tam wyjdziemy, będziemy wystawieni na wszelkie pokusy: nieczystość, chciwość, zazdrość, lenistwo, pychę, gniew i nieumiarkowanie w jedzeniu i piciu, jak każdy człowiek. Ale tak naprawdę to hartowali nas do zginania karku. Bo w Kościele najważniejsza jest hierarchia, czyli podległość. Kto ją neguje, zostaje uciszony i odsunięty od przywilejów. Wszelki indywidualizm budzi podejrzenia przełożonych. Nawet jeśli jesteś prymusem, zwłaszcza jeśli jesteś prymusem i najlepiej zdajesz egzaminy, stajesz się głównym podejrzanym. Spośród kleryków, którzy zaczynają naukę w seminarium duchownym, wyrzucona zostaje więcej niż połowa.

Przeżyłem to piekło. Głównie dzięki temu, ze byłem niewyróżniającym się średniakiem. Pewnie się dziwicie, jak takiemu prostemu chłopakowi jak ja udaje się to wszystko w miarę składnie opisać, ale trzeba pamiętać, że piszę to dobiegając już trzydziestki i że przez trzy i pół roku dzień w dzień obcowałem z księdzem Janem, który był wielkim erudytą i mistrzem słowa. Zawsze słuchałem go uważnie i z czasem zauważyłem, że zaczynam mówić jego językiem. No i książki, które ksiądz Jan mi wciąż podsuwał do czytania. Też kształcą. I to bardzo. A poza tym piszę pod opieką pani redaktor z wydawnictwa, która — wstyd powiedzieć — poprawiła setki, a może i z tysiąc błędów i niedociągnięć w moim pierwotnym tekście. I podsunęła mi książkę Sakrament obłudy. Jej autor też był klerykiem i prawie ukończył wyższe seminarium duchowne, lecz został z niego wyrzucony na szóstym roku, tuż przed święceniami. Wszystko, co opisuje to najprawdziwsza prawda: obłuda i zawiść duchownych, mściwość i pamiętliwość, walka o wpływy, cynizm, hipokryzja, arogancja, agresja, lenistwo i tępota kleryków, które przecież nie znikają, gdy zostają księżmi. Skorzystałem z jego słownika, by precyzyjniej wyrazić to, co napisałem samodzielnie. I pozwoliłem sobie na przywłaszczenie kilku anegdot, ale nie odbiegają one od tego, co przeżyłem osobiście. I myśli. Nie zaopatruję ich w cudzysłów, ponieważ nie cytuję dokładnie, a zresztą przyswoiłem je sobie i dziś biorę za własne.

Rozdział III

Po ukończeniu seminarium zostałem skierowany do dużego miasta. Ucieszyłem się, bo na wsi albo w małym miasteczku jesteś stale na widoku, a w dużym mieście chowasz koloratkę, ubierasz się w cywilne ubranie i niezauważalnie mieszasz się z tłumem. Dostępne jest wszystko, z czego korzystają zwykli ludzie: kina, restauracje, baseny, burdele. Przecież tam nikt nikogo nie pyta o zawód.

Szybko wciągnąłem się w pracę wikarego. Mój proboszcz, mężczyzna w sile wieku, bezpiecznie mnie wprowadzał w rutynowe działania. Msze święte i nabożeństwa. Najpierw majowe, potem czerwcowe. Spowiedź, ofiara, eucharystia. Chrzty, śluby, pogrzeby. Najpierw wprowadzał mnie w związaną z nimi buchalterię, a po wakacjach obiecał mi udzielanie sakramentów. On się skupiał nad przygotowaniem dzieci do komunii, młodzieży do bierzmowania i młodych do ślubu, chciał mnie w to wciągnąć przez katechezę. W pobliskiej podstawówce był wakat katechety. Wypełniali go nauczyciele z innych szkół. — Niech ksiądz to weźmie — mówił. — Otrzaska się ksiądz w pracy z dziećmi, wyjdzie do ludzi, zaszczepi przeciwko lekceważeniu, śmiechowi, hejtowi, podchwytliwym pytaniom. Bo chyba ksiądz się nie spodziewa, że wszyscy tu będą księdza po rękach całować? To jest miasto, proszę księdza. Tu wszyscy są zaganiani, nawet nikt księdzu nie powie na ulicy „Pochwalony!”. No i legalnie będzie ksiądz zarabiał. To będą księdza prywatne pieniądze.

Dzieci w szkole bardzo się ucieszyły, że będą miały od religii młodego księdza, a nie starą, zdewociałą katechetkę. Praca nie była trudna. Już w lecie dokładnie przejrzałem podręczniki, więc w szkole wystarczyło mi przejrzeć je raz jeszcze przed zajęciami, a potem przerabiać je lekcja po lekcji. Ale dzieci bardzo chciały mnie poznać, więc pytały o moje dzieciństwo, o młodość, jak zostałem księdzem. Oczywiście nie mówiłem im prawdy o sobie, bo gdy zostajesz osobą duchowną, twoja świecka przeszłość znika. I jeśli chcesz być dobrym pracownikiem winnicy pańskiej, twoja osobowość też powinna zniknąć. Nie ma ciebie. Nie ma twoich potrzeb. Cały powinieneś oddać się Bogu i podporządkować Kościołowi. Twoje hobby, pasje, zainteresowania twojemu biskupowi nie są do niczego potrzebne. Jeśli je masz i mimo wszystko kultywujesz, władza kościelna patrzy na to podejrzliwym okiem. Takie przynajmniej zasady wpajano nam w seminarium. A kiedy je podważaliśmy i pytaliśmy: A Jan Paweł Drugi? Kajaki, narty, wędrówki, poezja, teatr, języki… to odpowiadano nam, że taki styl życia nie może być wzorem dla każdego księdza i że JP2 zajmował się tym wszystkim głównie podczas urlopu, a na pierwszym miejscu były zawsze u niego obowiązki kapłańskie.

Obowiązki kapłańskie to było powołanie i pasja mojego pierwszego proboszcza. Realizował się w tym kompletnie. Nie tylko na urzędzie, ale też jako przewodnik duchowej wspólnoty, którą chciał przepoić życie parafii. Założył klub młodzieżowy, gdzie dzieci mogły przyjść po szkole, odrobić lekcje, pograć w ping ponga, w warcaby, poczekać, aż rodzice wrócą z pracy. Dla słabszych uczniów zorganizował korepetycje. Starsi uczyli młodszych. Głównie matematyki i angielskiego. Ale dumą naszej parafii była orkiestra dęta, w której grali chłopcy i dziewczęta. Zrymowało mi się. No i dobrze, bo to była wspaniała harmonia. Orkiestra miała swoją kapelmistrzynię, dziewczynę z werwą, po szkole muzycznej, która też była naszą organistką. Uczyła gry i muzyki młodsze dzieci, które przygotowywała do gry w orkiestrze. U nas w kraju w zasadzie nie używa się określenia „gmina religijna”, ale ksiądz proboszcz dokładał wszelkich starań, by w parafii zbudować coś na kształt wspólnoty.

Miałbym tam dobrze, jak u Pana Boga za piecem, ale niestety mój wróg upomniał się o swoje. Wrócił do mnie pod postacią dziewczynki. „Małgorzata” to chyba częste imię jego towarzyszek? Małgosia miała dziesięć lat. Piękna, wesoła dziewczynka o czarnych, długich włosach i czarnych oczach w pięknej, jak to się mówi, oprawie. O ciemnej karnacji skóry. Szczuplutka, nieduża, a właściwie nawet filigranowa. Wesoła, pogodna, ale i rezolutna, od czasu do czasu popadająca w zadumę. Bystra i inteligentna, choć czasami niezbyt mądra, ale czy przez to nie bardziej urocza? Dla mężczyzn? Dla mężczyzn, bo przede wszystkim im chciała się podobać. Nieraz przyłapywała mnie na lubieżnym spojrzeniu, jakim mężczyzna patrzy na kobietę. Uśmiechała się porozumiewawczo, jakby chciała podziękować za komplement. Była bardzo świadoma swojej urody. Nie w tym sensie, by wiedziała, jak z niej korzystać, ale w tym, że wiedziała, że jest ładna. Lubiła to podkreślać. Kokietka, mała kokietka. Miała taki zalotny gest. Zbierała włosy zwisające jej z przodu ramienia i teatralnie zalotnym ruchem dłoni zarzucała je palcami na plecy, uśmiechając się przy tym zalotnie. Wiem, wiem. Zauważyłem to. Trzy razy użyłem słowa „zalotnie”. Nieświadomie, ale nie będę tego poprawiał, bo to najlepiej pokazuje, jaka była. A uśmiech miała rozbrajający. Szczerbaty jak drewniane grabie po pracy na kamienistym polu. Dziwiłem się, że dziesięciolatkom wypadają mleczne zęby. Myślałem, że dzieje się to wcześniej. Ale nie. Jej koleżanki też miały taki sam szczerbaty uśmiech. Podobała się sobie. Narcyz malutki. Czasami po weekendzie przychodziła do szkoły z pomalowanymi paznokciami. Ponoć bawiła się z koleżankami w salon piękności i w niedzielę zapominała zmyć lakier.

Kiedyś, w jakiejś wesołej sytuacji spytałem ją podczas lekcji, czy wolałaby być piękna i młoda, czy stara i brzydka. Małgosia zastanowiła się chwilkę i pojęła mój żart. Oczywiście że piękna i młoda — powiedziała ze swoim rozbrajającym szczerbatym uśmiechem. Zapomniałem jeszcze dodać, że uśmiechając się zalotnie, bądź rozbrajająco, mrużyła oczy. Też zalotnie. Wszystko w niej było zalotne. — A wolałabyś być piękna i głupia czy brzydka i mądra — podjął zabawę klasowy prymus. Małgosia zastanowiła się głęboko, po czym odpowiedziała poważnie: Piękna i głupia. Chłopiec wybuchnął śmiechem, ale nikt inny się nie śmiał. Wszyscy w klasie, a zwłaszcza dziewczynki, nie z nim, lecz z nią się zgadzali. Oj, drogo prymus przypłacił próbę udowodnienia, że jest mądrzejszy niż wszyscy. Dziewczyny dokuczały mu do końca szkoły.

Małgosia przychodziła do mnie do spowiedzi. Czemu wybrała sobie mnie na spowiednika, a nie innego z księży? Na plebani było nas czterech. Używała brzydkich wyrazów, jak wszyscy. Wzywała imienia Pana Boga swego nadaremno. Jak wszyscy, tylko nie wszyscy się z tego spowiadali. Dokuczała koleżance, jak wszystkie. Gniewała się na mamę, biła się z bratem, zapominała o wieczornej modlitwie, opuszczała niedzielną mszę świętą — jak wszyscy. Ale ona miała też nieskromne myśli. Nie wiem, co mnie podkusiło (to znaczy wiem, dziś dobrze to wiem, że musiał to być mój odwieczny wróg), że spytałem: — A jakie konkretnie? — Myślałam o księdzu — wyszeptała. Wiem, dziś dobrze to wiem, że powinienem był uciekać, gdzie pieprz rośnie, ale zapomniałem się i nie rozpoznałem mojego odwiecznego wroga. Nie zważając na to, że jej nieco przydługie klęczenie przy konfesjonale może czekającym w kolejce wydać się podejrzane, brnąłem dalej. — A co myślałaś? — spytałem z duszą na ramieniu. — Że ksiądz mnie całuje. (Boże!!!) — Że ksiądz mnie przytula, że ksiądz mnie głaszcze, że ksiądz mnie dotyka. Moja księża mość drgnął pod sutanną. Wystraszyłem się, że ktoś może usłyszeć. Natychmiast dałem jej rozgrzeszenie, za pokutę zadałem trzy razy Zdrowaś Mario i zdecydowanie, może nawet zanadto, dwa razy głośno odpukałem w niemalowane drzewo.

Teraz ona próbowała złapać mój wzrok swoim wzrokiem, a ja go unikałem. Ale wymyśliła sprytny fortel. Udawała, że się zamyśla, zapatrza na coś nieokreślonego i kiedy ulegałem tej prowokacji i sam się na nią zapatrywałem, ona wykonywała nagły ruch głową i łapała moje spojrzenie: A, mam cię, zbereźniku!

Przegrałem tę walkę. Wyznaję to szczerze, przegrałem. Teraz ja zacząłem myśleć o niej. Śnić, budzić się w środku nocy z jej obrazem w głowie. Wstydzę się opowiadać o wszystkich szczegółach, ale to, o czym śniłem, to o czym marzyłem, to nie była jej mglista postać. To były detale jej ciała, które zacząłem ukradkiem obserwować. Piegowaty nosek, lekko wydłużone płatki uszu, same uszy, wystający w rozpięciu bluzki obojczyk, obgryzione paznokcie, czasem z łuszczącym się lakierem, czasem z żałobą po kocie. Cieniutkie przedramię, zeszpecone nieudolnie wykonanym długopisem tatuażem. Czubki próbujących przebić jej T—shirt piersi (nie nosiła jeszcze stanika). Wystająca spod leginsów gumka różowych majteczek. Dopiero zapowiadająca kształt gruszki sylwetka jej ciała i, mimo wszystko, wciąż jeszcze chłopięce pośladki, zebrane w perfekcyjne krągłości przez elastyczne legginsy, nieświadome, że powłóczę za nimi swoim bazyliszkowatym wzrokiem świętoszka. Śniłem też o jej lekko matowym głosie (czy dziewczynki też przechodzą mutację?). Jej zdrowy śmiech, wydobywający się z jej płuc, z jej krtani, z jej ust też budził mnie po nocach. By poczuć jego woń, w pierwszy piątek lutego, niby chuligan, przebiłem długopisem kilka dziurek w folii, którą była wyłożona kratka konfesjonału. Czekałem na nią, ale nie przyszła. Łudziłem się, że przyjdzie następnego dnia albo w niedzielę, ale też nie przyszła. Przeziębiła się i leżała przez cztery dni w łóżku. Ksiądz proboszcz zlecił kościelnemu wymianę folii. Przebiłem ją znowu. Kościelny po paru dniach ją naprawił, a ja ją znów przebiłem. Czekając na Małgosię znosiłem wyziewy nieumytych dziecięcych gąbek i starych gęb z popsutymi zębami. Wiedziałem, co ludzie jedli na obiad: ogórkową, kapuśniak, mielone, mizerię, bigos, pyzy polane tłuszczem i skwarkami ze słoniny, pizzę hawajską z sosem czosnkowym. I co na śniadanie: jajecznicę na boczku, ze szczypiorkiem lub bez, zupę mleczną, jajka na twardo, chleb z kiełbasą. Poznałem kwaśny zapach przepoconych ubrań, fetor owłosienia spod pachy, kwas wina i gorycz piwska. Za czwartym razem kościelny powiedział do księdza proboszcza: — Proszę księdza, ktoś przebija tę folię od środka. Przyjrzałem się, rozdarte krawędzie wchodzą w kratkę, a nie do wewnątrz. — Pewnie jakiś żartowniś chowa się w konfesjonale — pospieszyłem z wyjaśnieniem — żeby nikt go nie zobaczył z zewnątrz. A jak go przyłapiemy, to pewnie powie, że tylko się bawił w chowanego. Ksiądz proboszcz spojrzał na mnie, jakby chciał spytać: Sherlock Holmes czy Herkules Poirot?

Dałem za wygraną, ku własnemu komfortowi i zadowoleniu pozostałych księży. Małgorzatka przyszła do spowiedzi w pierwszy piątek marca. Nie mówiła nic o koleżance, ani o mamie, ani o bracie. — Cały czas o księdzu myślę — zaczęła prosto z mostu. Wcelowałem palec w jej usta i przebiłem folię. Odruchowo szarpnęła głową. — Czemu tak? — spytała. — Żeby cię lepiej słyszeć, mów ciszej. (Wilku… dlaczego masz takie duże uszy? Wilku… dlaczego masz takie duże oczy? Wilku… na co masz wilczy apetyt? Wilku… co tam chowasz pod sutanną?). Jej oddech miał zapach kakao i placków z jabłkami posypanymi cukrem waniliowym. — Dotykałam się w różnych miejscach. — Dziecko, zgubisz mnie i siebie. Za pokutę odmów całą dziesiątkę różańca. Puk, puk! — Idź już.

Do dziury w folii sam się przyznałem. — Czekałem na spowiedź — powiedziałem księdzu proboszczowi i z nudów zacząłem sprawdzać napięcie tej folii na kratce i nagle: trach! Zrobiłem dziurę. Bardzo przepraszam, Powiem panu kościelnemu, albo sam ją wymienię. — Dobrze, że ksiądz komuś oka nie wykłuł — zaśmiał się ksiądz proboszcz. — Mam nadzieję, że to ostatni raz. — Żartobliwie pogroził mi palcem. Wiedziałem, że to nie może się dobrze skończyć. Trzymał mnie w swych szponach. Spełniłem twoje życzenie, mówił. Zabiłem ci ojca, chciałbym coś za to dostać. Nie pytałem go, co. W ogóle z nim nie rozmawiałem. Ani razu. Przez cały czas to on mówił do mnie. Nie pytałem go, ale dobrze wiedziałem, czego chciał. Tamtej dziewczynki.

„Weronikę” powinienem skończyć w ciągu kilku najbliższych miesięcy i wydać ją jeszcze w tym roku. Ale może sięgniesz po moją pierwszą powieść? Dostępna jest tutaj:

Marika. Rzecz o mojej smutnej dziwce, autor: Jerzy Kruk

Numer na wnuczka

— Nie chciałbym, żeby ksiądz mnie źle zrozumiał. Przecież jesteśmy wspaniałym narodem, przecież nie raz zadziwiliśmy świat, dając dowody naszej odwagi, naszej mądrości, naszego poświęcenia, ale teraz dzieje się z nami coś niedobrego. Skąd ta pogarda do lepszych, ta agresja, ten plugawy język, brak szacunku dla prawa, dla prawdy, dla zasad, dla demokracji? Czy ksiądz się zastanawiał, skąd się to wszystko bierze? To ze strachu. Oni się boją zmian, oni się boją nowego świata, oni się boją nowoczesności, bo myślą, że sobie w niej nie poradzą, że będą nikim, że inni będą się z nich śmiać, bo nie znają języków, bo nie potrafią obsługiwać komputera, bo nie czytają książek, bo nigdy nie wyjeżdżali za granicę. Oni w dzisiejszym świecie czują się niekomfortowo. A kto by się czuł komfortowo w warunkach, w których by było widać, że jest biedny, źle ubrany, niewykształcony, nie potrafi się wysłowić? To tak jakby prostego chłopa w łapciach sto lat temu zaprosić na salony, na bal. No, nie czułby się komfortowo. Oni myślą, że wszyscy nimi gardzą i się z nich śmieją. I nawet gdy nikt tak nie robi, nie śmieje się z nich, nie wytyka palcami, oni mimo to myślą, że są ofiarą szyderstwa. Ba! Nawet się kreują na ofiary prześladowań. Ale dziś nikt nikogo nie wytyka palcami, bo dziś nikogo nie obchodzi, jak inny wygląda, jak się ubiera i — niestety — co mówi i myśli. Ludzie w tłumie odwracają od siebie wzrok i udają, że nikogo nie widzą. A mimo to to poczucie gorszości im doskwiera. Ale przede wszystkim samotność, bo wspólnota, jaką im oferuje demokracja liberalna, społeczeństwo jednostek autonomicznych ich nie satysfakcjonuje, nie pociąga ani nie jest dla nich zrozumiała. I oni bardzo by chcieli zlikwidować tę samotność, tę pustkę. Łatwo zrozumieć dewocję ludzi starszych, stojących już nad grobem, ale dlaczego taka stara kobieta daje posłuch nazistowskim demagogom? Czy ona nie widzi, że to, co głoszą, stoi w całkowitej sprzeczności z tym, w co ona wierzy? Może i widzi, może to jakoś intuicyjnie wyczuwa, ale „rozumuje” emocjonalnie. A tym, co jej najbardziej doskwiera jest samotność. Ona jest samotna, bo nie potrafi zbudować wspólnoty ze swoimi wykształconymi dziećmi, o które tak dbała, którym chciała wpoić religijne i obyczajowe wartości, a one, niewdzięczne, tego nie chcą, ponieważ mają swoją „liberalną” wiarę, swoje przekonania i żyją we wspólnocie ludzi podobnych sobie. Może i odnoszą się do matki z szacunkiem, może jej pomagają na starość, ale poza tą relacją pokrewieństwa nic ich nie łączy. Oni, poza wymianą praktycznych komunikatów, nie mają ze sobą o czym rozmawiać. Więc trudno się dziwić, że ta stara kobieta poszukuje wspólnoty ludzi podobnie patrzących na świat co ona. I podobnie jak ona odrzucających obcą dla siebie wspólnotę ludzi nowoczesnych. Po co im ta nowoczesność? Po co im ta wolność? I ona znajduje nową rodzinę, a jest nią rodzina słuchaczy katolickiego głosu w radiu, który rozlega się u niej w domu od rana do wieczora. Drażnią ją uwagi córki, gdy ta ją odwiedza: „Czemu mama tego słucha?”; i syna, gdy dzwoni i mówi przez telefon: „Mogłaby mama trochę przyciszyć radio, bo nic nie słyszę?”. I w ten sposób więź z rodziną radiosłuchaczy staje się dla niej silniejsza niż więź z jej dziećmi.

A radio dzień po dniu, godzina po godzinie, minuta po minucie sączy swą toksyczną propagandę. Przeciwko gejom, przeciwko feministkom, przeciwko gender, przeciwko liberałom, przeciwko uchodźcom. Ona nigdy nic nie miała przeciwko homoseksualistom, może i nawet zetknęła się z takimi parami, a na pewno słyszała od swoich dzieci lub znajomych o takich ludziach żyjących przykładnie, a nawet wychowujących dzieci, ale katolicki głos z radia przekonał ją, że oni chcą narzucić swoje przekonania całemu społeczeństwu i w ten sposób zniewolić dzieci. Dzieci, czyli chcą spedalić jej ukochanego wnuczka! O nie! Ona nigdy na to nie pozwoli i w ten sposób jej neutralne stanowisko wobec gejów przekształca się w niechęć do nich, w obrzydzenie, a w końcu w nienawiść. Ale skoro wobec gejów, to także wobec lesbijek, bo taka przecież musi być logika homofobii. Ale ona, za głosem swego radia, idzie dalej i zaczyna nie znosić tych, co ich tolerują, a nawet wspierają w walce o ich prawa, czyli liberałów. Ale i to mało, bo radio przekonuje ją, że trzeba zakwestionować cały system, który na to pozwala, czyli demokrację liberalną z jej dążeniem do wolności i równości jednostek. I ona nagle wyrasta na najbardziej uświadomioną i wyedukowaną politycznie osobę w rodzinie. Nigdy nie interesowała jej polityka, ale teraz wywodzi z przekonaniem: „Na tego nie zagłosuję— bo to liberał; na tego też nie, bo to socjalista, czyli postkomunista; a ta to zajadła feministka, a ja jestem za demokracją nieliberalną”. Wie ksiądz, co to jest? — pyta mnie ku mojemu zdziwieniu ksiądz Jan. — Numer na wnuczka! — I obaj wybuchamy śmiechem.

Przechodzimy kilkanaście kroków i ksiądz Jan wraca do poważnego tonu: — To jest stara metoda faszystowskich demagogów: przekucie ekonomicznego niepokoju, który większości ludzi towarzyszy przez całe życie w lęk o dzieci, o rodzinę, o pracę, o miejsce do życia i skierowanie go przeciw wrogowi: obcemu, innemu, żyjącemu i myślącemu inaczej. A wszystko po to, by zakwestionować naczelne wartości demokracji liberalnej: wolność i równość. O braterstwie nawet nie wspominam, bo ono już dawno zostało pogrzebane.

A wracając do tej kobiety, w ten sposób radio zdobywa jej bezgraniczne zaufanie. Jej wiara i przekonania przestają się liczyć, ponieważ wyrocznią we wszelkich sprawach staje się radio. Tysiące wojennych uchodźców u naszych granic nie wzbudzają w niej najmniejszej empatii, bo to przecież „islamiści” próbujący pokonać przedmurze chrześcijaństwa. Nie mahometanie, nie wyznawcy islamu, lecz „islamiści”. Nawet zdjęcia wycieńczonych kobiet i dzieci tułających się tygodniami po lasach jej nie wzruszają, „bo wśród nich mogą być osoby niebezpieczne”. Skąd ona to wie? Skąd ta pewność w osądzie wydarzeń i niewzruszona siła przekonań? To bezustannie płynący z radia katolicki głos w jej domu tak ją ukształtował. I ona wypiera ze swej świadomości zasadę, którą powtarzała sobie przez lata i którą w gruncie rzeczy stosowała, by głodnych nakarmić, spragnionych napoić, nagich przyodziać, podróżnych w dom przyjąć. A właściwie nie wypiera, tylko ją reinterpretuje, ograniczając do „naszych”, a do obcych stosuje inną, którą na falach jej radia, ku rozbawieniu prowadzącego program redaktora, zacytował jeden ze słuchaczy: „Gdy przed wiekami mahometanie stawali u naszych bram, to dostawali łomot, a nie azyl”. — Straszane! — komentuję jednym słowem. — Okropne — komentuje ksiądz Jan. — Głos katolickiego słuchacza w katolickim radiu.

Znów robimy kilka kroków i ksiądz Jan wraca do przerwanego wątku: —Podobnie mężczyzna w sile wieku, który kiedyś spróbował wziąć sprawy w swoje ręce i mu nie wyszło. Zawiódł się na świecie liberalnym, przegrał. I kto jest winien? On? Taki pracowity, taki odważny, taki pomysłowy? Jego zdaniem oczywiście nie. On myśli, że skrzywdził go ten nowoczesny, liberalny świat. „Bierz sprawy w swoje ręce”. „Jesteś kowalem swego losu”. „Jak sobie pościelesz, tak się wyśpisz”. To są wszystko oszustwa liberalnego świata, iluzje, którymi został zwabiony w sidła swojej „wolności”.

A są jeszcze całe masy ludzi, którzy przeżyli szok w czasie transformacji, którym nikt nie pomógł, którzy przez lata nie mogli znaleźć pracy. I to były całe fabryki, państwowe gospodarstwa rolne, całe miasta, całe regiony. I nawet jeśli wreszcie jakoś sobie ułożyli życie, to ani oni, ani ich dzieci na pewno nie zagłosują na liberałów, choćby się świat walił. Bo według nich, jeśli wolny, czyli liberalny rynek, kiedykolwiek wyciągnął do nich swą niewidzialną rękę, to tylko po to, by ich skrzywdzić. To, co miało miejsce potem, nawet jeśli warunki ich życia radykalnie się poprawiły, nie ma dla nich znaczenia, bo uraz do wolnego rynku i liberalnej demokracji pozostał.

Albo młodzi ludzie, dwudziestokilkulatki, które tyle pracy włożyły w zdobycie wykształcenia, tylu wyrzeczeń dokonały. Skończyli studia, które im nic nie dały; nawet nie uchyliły drzwi do żadnej kariery. Cynicy mówią, że to były studia „śmieciowe” i że teraz czeka na nich tylko śmieciowa praca, śmieciowe umowy, śmieciowe kontrakty. Dla takich ludzi wolność oznacza samotność, porażkę, zawód życiowy. Dlatego wybierają ucieczkę od wolności.

To pojęcie mnie elektryzuje, bo przecież nie raz obiło mi się o uszy, i dobrze wiem, że ksiądz Jan mnie zaraz spyta, czy czytałem tego… F…, F…, F… Freuda?

I rzeczywiście: — Ericha Fromma ksiądz czytał? — pada jego pytanie. No, byłem blisko. — Trzeba przeczytać, proszę księdza, koniecznie. To dziś lektura obowiązkowa. I kiedy nagle pojawia się demagog, który im tłumaczy, że tak naprawdę to oni są sprawiedliwi, a ci, którym się w życiu jako tako udało, są złodziejami, oszustami, szubrawcami, to taki pełen resentymentu tłum chętnie daje mu posłuch.

Ksiądz Jan chyba już musiał czuć się zmęczony, bo nie mógł znaleźć sobie odpowiedniej pozycji i ponownie oparł się o pieniek, tym razem wyprostowaną nogą.

— I tu powstaje bardzo trudny problem polityczny — zaakcentował ważność swej konkluzji wzniesieniem wyprostowanego palca wskazującego — bo jeśli oni mają władzę, to zadanie nie powinno polegać na tym, by ich pokonać, a tym samym na nowo upokorzyć, tylko na tym, by ich zmienić, by rozbudzić w nich aspiracje do bycia lepszymi, do kształcenia, do aktywności, do myślenia. Ale jak to zrobić, kiedy od lat wciska im się kit, że to wszystko jest złe, bo to są wartości elit?

Ale, powiem księdzu, ja uważam, że tak w ogóle człowiek nie jest zły. Gdyby zasada „homo homini lupus” była prawdziwa, już dawno byśmy się powyrzynali. Bo przecież nie jest tak, że gdy jeden homo sapiens spotyka drugiego, to się na niego rzuca z pazurami i mu skacze do gardła. A jest dokładnie odwrotnie. Nasz gatunek osiągnął tak niespotykany sukces właśnie dzięki współpracy.

— A skąd wojny? — Dobre pytanie. — Lubiłem, gdy ksiądz Jan w ten sposób chwalił moją wnikliwość. — To psychopatyczni przywódcy, fałszywi prorocy popychają do nich społeczeństwa. Zwykły człowiek woli być chłopem, robotnikiem, opiekunem swoich dzieci, a do wojska zostaje zazwyczaj wcielony siłą. Ja nie mówię o awanturnikach, rzezimieszkach, którzy ręka w rękę idą z cynicznymi szaleńcami, ale o zwykłych ludziach, którzy przecież nie zgłaszają się na ochotnika, by być mięsem armatnim. Dlatego tak ważny jest system wyboru władzy i jej kontroli. Ponieważ wolność jednostki jest naczelną wartością demokracji, a jej ochrona jest podstawowym zadaniem władzy. Demokratycznej, oczywiście że demokratycznej, bo w totalitaryzmie czy tyranii jednostka ma się podporządkować władzy, ideologii i interesowi politycznemu partii, kraju, narodu. Jeśli nie zadbamy o wolność i demokrację, jeśli uciekniemy od wolności w jakieś iluzje, rojenia o dobrobycie bez pracy, to tyrani zrobią z nami, co zechcą. Zlikwidują narzędzia demokratyczne: sądy, wybory, przepływ informacji i uczynią z nas społeczeństwo niewolników.

JERZY KRUK

A może kupisz całą książkę?

Weronika chce umrzeć — zapowiedź, autor: Jerzy Kruk

Jak działa faszyzm

Jeśli się spodziewacie, że książka Jasona Stanleya opowiada o historycznych działaniach Hitlera czy Mussoliniego, to prawdopodobnie się zdziwicie, jak niewiele uwagi poświęca im autor. Owszem, co i raz do nich nawiązuje, ale na tapet bierze słowa i działania współczesnych polityków: Trumpa, Bolsonaro, Modiego, Kaczyńskiego, Orbana, Erdogana i Putina. Autora nie interesuje faszyzm jako dawno minione zjawisko historyczne (choć sam pragnąłby , by tak było) lecz polityka faszystowska będąca żywym i bolesnym problemem dzisiejszych czasów. W książce Jak działa faszyzm Polska wymieniana jest jednym tchem obok innych państw, których polityka silnie nasycona jest faszystowskimi treściami: USA, Rosji, Węgier, Turcji, Indii i Brazylii. Działaniami Jarosława Kaczyńskiego i rządu Mateusza Morawieckiego można zilustrować niemal każdą z metod opisywanych przez Stanleya, za pomocą których faszyści zdobywali władzę i ją poszerzali — pisze Sławomir Sierakowski we wstępie zatytułowanym „Nasz faszyzm”.

Primo Levi pisał, że „każda epoka ma swój faszyzm”. Nasza też. Tu i teraz —konkluduje Sierakowski. Czym się różni faszyzm Hitlera i Mussoliniego od dzisiejszego faszyzmu Kaczyńskiego i spółki? Ci pierwsi byli prawdziwymi fanatykami, którzy doprowadzili do II wojny światowej i popełnili zbrodnię Holocaustu. Ci drudzy fanatykami nie są. Są raczej cynikami, demagogami, cwaniaczkami i politycznymi chuliganami, choć przykład Putina pokazuje, że możemy się mylić co do ich oceny. Zresztą Hitlera i Mussoliniego z początku też traktowano jak krzykliwych mitomanów, których nie sposób traktować poważnie.

A co łączy tych drugich z pierwszymi? Styl i metody uprawiania polityki. Jason Stanley wykorzystuje słowo „faszyzm” do opisu pewnych odmian ultranacjonalizmu (etnicznego, religijnego, kulturowego), w których naród reprezentowany jest przez autorytarnego przywódcę przemawiającego w jego imieniu. Najwymowniejszym znakiem rozpoznawczym polityki faszystowskiej jest podział, dążenie do podzielenia społeczeństwa na „nas” i „ich”. Dlatego tak ważną rolę pełni w faszyzmie zadanie wykreowania wroga, którym dziś stają się intelektualne elity, uchodźcy, feministki, mniejszości seksualne. Kolejną istotną cechą faszyzmu jest konstruowanie przeszłości mitycznej, której zadaniem jest podpieranie odrealnionej wizji teraźniejszości, w której teorie spiskowe i fake newsy zastępują racjonalną debatę. Do jej wytworzenia polityka faszystowska wypacza pojęcia przez propagandę i antyintelektualizm, z zasady pozostaje w sprzeczności z wiedzą ekspercką, nauką i prawdą i zwraca się przeciwko intelektualnym i artystycznym elitom. W ten sposób tworzy podatny grunt dla niebezpiecznych fałszywych przekonań i wrogich postaw. W silnie podzielonym społeczeństwie strach zastępuje wzajemne zrozumienie pomiędzy grupami, a władza kreuje się na obrońcę jego „uciśnionej” „prawdziwej, lepszej, zdrowej, szlachetnej” części.

Współczesny faszyzm może nie przypominać do końca tego z lat 30., niemniej jest faszyzmem. Oskarżenie o faszyzm zawsze będzie wydawało się na wyrost. Pojawia się dziś wiele głosów podnoszących, że dopóki nie istnieją obozy koncentracyjne, a rządy państw nie posuwają się do wojny, to nie możemy mówić o faszyzmie. Takie opinie próbują rozmyć, rozwodnić problem współczesnego faszyzmu, którego ogniska możemy znaleźć dziś niemal na każdym kontynencie. Neofaszyzm, neonazizm, post faszyzm są również faszyzmem. Te nowe odmiany faszyzmu na ogół nie wyrosły z bezpośredniego nawiązania do ideologii Hitlera czy Mussoliniego, lecz wyrosły z populizmu, który miał być popłuczyną po wielkich ideologiach XX w. Tyle, że ta popłuczyna zaczęła gęstnieć i gęstnieć, zatruwając kolejne lokalne demokracje. Jason Stanley pokazuje na czym polega ten proces i szczegółowo analizuje jego mechanizmy, przede wszystkim w USA, na Węgrzech i w Polsce.

Autor polskiego wstępu konkluduje, że Polak musi czytać tę książkę ze wstydem, ponieważ Prawo i Sprawiedliwość i Jarosław Kaczyński są jednymi z jej głównych negatywnych bohaterów, a Polska weszła do żelaznego repertuaru badaczy patologii władzy. Ale by z nią walczyć, trzeba przeżyć ten wstyd i odsłonić ten ropiejący wrzód na ciele polskiego społeczeństwa i poddać się bezwzględnej diagnozie obnażającej toczącą nasze społeczeństwo chorobę.

JERZY KRUK

A może odwiedzisz mój sklep?

Weronika chce umrzeć — zapowiedź, autor: Jerzy Kruk

Bezwarunkowy dochód podstawowy

Wprowadzenie pilotażowego programu gwarantującego wszystkim mieszkańcom kilku warmińskich gmin bezwarunkowy dochód podstawowy w wysokości 1300 zł, bez względu na to, czy mają pracę, czy nie, czy są biedni, czy bogaci, budzi oczywiste emocje.

Chęć rozwiązania problemu biedy i bezrobocia godna jest uznania, ale czy w każdej formie? Opór budzą oczywiście pomysły polegające na rozdawaniu pieniędzy za darmo, lecz nie zmieniające niczego ani w strukturze społecznej regionu, ani w postawach jednostek związanych z aktywnością i odpowiedzialnością za własne życie.

Zwolennicy podobnych rozwiązań podkreślają, że dzięki nim podwyższy się poziom życia beneficjentów: zdrowsza żywność, lepsza higiena, wyższe wydatki na dzieci. To wszystko bardzo szczytne cele, ale czy nie można by ich realizować przez wydatki selektywne, polegające na kierowaniu środków do naprawdę potrzebujących lub na rozwiązanie najbardziej palących problemów regionu, jak oświata, dokształcanie, aktywizacja zawodowa, transport?

Ciekawe, na zasadzie jakiego mechanizmu osoba bezrobotna lub nieaktywna zawodowo, która prócz zasiłku dla bezrobotnych lub zasiłku socjalnego otrzyma na rękę dodatkowe pieniądze, ruszy nagle do pracy. Sezonowej, etatowej, w mieście czy za granicą.

Tysiąc trzysta bez pracy? Razy dwa?— spyta pewnie niejedna osoba w bogatszym regionie, która na taką kwotę musi ciężko pracować przez cały miesiąc. Też bym tak chciał, też bym tak chciała. Jeśli nasze państwo jest tak bogate, że rozdaje pieniądze na prawo i lewo, to dlaczego nie może płacić mi lepiej?

Państwo jest bezpośrednim lub pośrednim pracodawcą milionów zatrudnionych: w edukacji, w urzędach, w służbie zdrowia. I ile im płaci? Większości — pensję minimalną lub nieco więcej, ale niedużo. Spróbuj jednak domagać się podwyżki! TVP natychmiast pokaże sondę uliczną, w której obywatelom godnym czci będzie zadawać pytanie: „Czy widzieliście państwo biednego lekarza?”, albo: „Czy nauczyciel, który ma trzy miesiące wakacji, powinien zarabiać więcej?”. Tak. Bo państwo PiS nie płaci. Państwo PiS „daje”.

Pewnie na pomysł o bezwarunkowym dochodzie podstawowym zazgrzyta zębami niejeden emigrant. Ja też pochodzę z biednego regionu — powie — i żeby się wyrwać z beznadziei, jaką mi oferował, porzuciłem ojczyste strony, wyjechałem do Anglii, do Niemiec, do Holandii, do Norwegii. Ale tu mi nikt niczego nie dał „bezwarunkowo”, to znaczy: bez pracy. Żeby związać koniec z końcem, muszę ciężko pracować. W tym rzekomo „bogatym” kraju.

Za to polskie media będące propagandowymi tubami władzy już trąbią: Nasza gospodarka jest tak potężna, a państwo tak bogate, że stać nas na takie wydatki. Ba! Możemy sobie nawet pozwolić na płacenie milionowych kar dziennie za nieprzestrzeganie praworządności i rezygnację z dziesiątek miliardów euro z unijnego funduszu odbudowy. Przez głoszenie takich poglądów zapewne w głowach wielu Polaków powstaje pomysł zbudowania autarkii, czyli samowystarczalnej gospodarki krajowej potrafiącej zaspokoić potrzeby mieszkańców bez powiązań z podmiotami zagranicznymi. A stąd już tylko jeden krok do prostego wniosku: Po co nam ta Unia!

Takie są właśnie jawne bądź ukryte cele PiS. Nie: rozwiązywać problemy, budować, ulepszać, reformować, lecz wpływać na nastroje i decyzje wyborców. I zapewne temu posłuży program pilotażowy bezwarunkowego dochodu podstawowego. Chodzi o to, by cała Polska wiedziała: ludzie na Warmii dostają pieniądze za darmo; i marzyła: może i my dostaniemy?

Mimo wszystko, Polska jest zbyt biednym krajem, by płacić wszystkim obywatelom choćby po 300 euro bezwarunkowego dochodu podstawowego. Ale złożyć taką obietnicę? Nawet nie wierząc w realne możliwości jej spełnienia? Dla cynicznych polityków to nic prostszego. Wybory zbliżają się wielkimi krokami. Jarosław Kaczyński czeka na nie z wielkim spokojem. Po co programy, po co debaty, skoro mamy pomysł na tak smaczną kiełbasę wyborczą. Już kroją produkty, już ją przyprawiają, tylko patrzeć, jak nią wypchają flaki i wywieszą wyborcom przed nosem.

Pomysł z bezwarunkowym dochodem podstawowym to zła wiadomość dla ciężko pracujących i słabo zarabiających: nauczycieli, pielęgniarek, urzędników, osób zatrudnionych za pensję minimalną. Zapomnijcie o podwyżkach. I wybijcie sobie z głowy jakiekolwiek protesty. Ale już możecie ustawiać się w kolejkach do urn wyborczych, by zagłosować za wyższymi zasiłkami. Bo państwo PiS nie płaci za pracę; państwo PiS korumpuje.

JERZY KRUK

Rozmowa księży o gender, feminizmie, LGBT, eko i innych demonach

W miesiąc po objęciu probostwa zaprosiliśmy na niedzielny obiad księży z innych parafii dekanatu. — Pewnie wszyscy uważają, że zdążyliśmy się już urządzić, czas to pokazać — powiedział mój proboszcz.

Ksiądz Jan witał kolejnych gości, przedstawiając się po nazwisku, a mnie tylko dyskretnym wskazaniem ręki: „Ksiądz wikary”. Za jego przykładem i ja wymieniałem swoje imię i nazwisko.

Kolejni goście witani byli kieliszkiem prosecco, który im wskazywałem na stojącej na bufecie tacy. — Nie ma wódki? — usłyszałem jak jeden z księży z rozczarowaniem zwrócił się do drugiego. — My tu nie pijemy wódki — pospieszyłem z dyskretnym wyjaśnieniem. — Ale może wina? — zaproponowałem. — Nie, nie — zaoponował ksiądz o postawnej posturze — może być szampan. — Jak na Nowy Rok. — Puścił do niego oko stojący obok szczupły ksiądz o wysokiej posturze, ubrany w spodnie, szarą koszulę z koloratką i czarną marynarkę, podobnie jak większość z nas. Jedni mieli czarne, inni szare, a jeszcze inni białe koszule kapłańskie, tylko ksiądz Oczko miał niebieską. Oficjalnie ubrał się tylko ksiądz dziekan. Miał na sobie sutannę prałacką z fioletową lamówką i fioletowymi guzikami. Opasany był fioletową szarfą. Ksiądz Jan i ja ubrani byliśmy na czarno. Ja w taką samą koszulę z koloratką co inni, a ksiądz Jan w kapłańskie polo z trzema guziczkami. No cóż, nie uzgodniliśmy dres kodu. Prawdopodobnie ksiądz Jan chciał podkreślić towarzyski, nieoficjalny charakter imprezy, a ksiądz dziekan — godność swego urzędu. Towarzystwo od samego początku zachowywało się nader głośno i swobodnie, jakby od dawna byli w dobrej komitywie.

Siedliśmy do stołu. Menu ustalił ksiądz Jan z panią Potęgową. Na pierwsze danie był krem z dyni, serwowany po francusku. Usłyszałem, jak ksiądz Jan uzgadniał to z naszą gospodynią: „Podajmy wszystko gotowe na talerzach, tak będzie wygodniej. I bezpieczniej”.

— Czy ksiądz mógłby nalać nam wina? — zwrócił się do mnie od szczytu stołu prawdziwy gospodarz. (Ustaliliśmy wcześniej, że dziewczęta nie powinny dotykać alkoholu).— Może nie wszyscy lubią chardonnay — powiedział do ogółu— ale moim zdaniem będzie pasować do zupy. Jedno i drugie ma wyrazisty smak. — Księża dyskretnie spojrzeli po sobie. — My tu jemy bardzo prosto, rozumie ksiądz, mięso, ziemniaki, sosik… — odpowiedział mu z drugiego końca stołu ksiądz dziekan. — I wódeczka. — Wszedł mu w słowo ksiądz Baryła. — Będzie i mięso — odpowiedział ksiądz Jan z uśmiechem, ignorując uwagę księdza Baryły. — Sosik i kartofelki też będą — wtrąciłem przymilnie. Ale gdy zdałem sobie sprawę, że mogło to zabrzmieć tak, jakbym się chciał przypodobać księdzu dziekanowi, spiekłem małego raczka.

— Ciekawy smak — skomentował jako pierwszy ksiądz dziekan. — Dziękuję — odpowiedział ksiądz Jan. — Przekażę pani Potęgowej. — Jedna z trzech dziewcząt, które nam podawały, piękna blondynka uśmiechnęła się porozumiewawczo do księdza Jana, a potem do mnie. Widać było, że ma oczy i uszy szeroko otwarte. Ksiądz Baryła ostentacyjnie podniósł łyżkę do góry i wylał z niej zupę z powrotem do talerza. — Jakiś muzułmański — skomentował z sarkazmem, a cała reszta zarechotała z zadowoleniem. — No, widzę, że i ksiądz ma wyczucie smaku. To kminek i gałka muszkatołowa — odparł ksiądz Jan spokojnie, nie ulegając prowokacji. — Ale muszę sprostować, że nie muzułmański, tylko arabski — dodał ze spokojem. — To kuchnia regionalna, a nie religijna. — Na wieprzowinie? — ksiądz Baryła udał, że łyżką wyszukuje w zupie kawałków mięsa. Ksiądz Jan spojrzał porozumiewawczo na mnie, a potem ponad głową księdza Baryły na blondynkę, która stała za jego plecami. — Jeśli mogę się wtrącić — odezwała się dziewczyna, która odebrała spojrzenie księdza Jana jako prośbę o udzielenie wyjaśnienia — to zupa bezmięsna, ugotowana na bulionie warzywnym, tak zażyczył sobie ksiądz proboszcz. — I dygnęła z gracją. — Więc jednak muzułmańska — znów zarechotał ksiądz Baryła, a z nim reszta towarzystwa, z wyjątkiem księdza dziekana, który z zażenowaniem spojrzał na księdza Jana. — Ksiądz Baryła to nasz największy żartowniś — powiedział rozbrajająco. — Trzeba poznać jego poczucie humoru. — Proszę od czasu do czasu popić winem — zachęcił ksiądz Jan, a pozostali księża posłusznie podążyli za jego radą. W pewnym momencie ksiądz Baryła ostentacyjnie odłożył łyżkę do miski, odwracając ją wypukłością do góry. Na szczęście inni wyjedli miseczki do czysta.

— Może jeszcze wina? — zaproponował mój przełożony, gdy dziewczęta sprzątały ze stołu. Odmówił tylko ksiądz dziekan.

— Ksiądz nigdy nie pije wódki? — Sąsiad księdza Baryły postanowił przerwać niezręczną ciszę. — Fajki ja nie palę, wódki nie piję — odpowiedział ksiądz Jan, cytując znaną piosenkę biesiadną. — Ksiądz Jan to sportowy typ — pospieszył ksiądz dziekan z wyjaśnieniem. — Naprawdę? — Kolejny ksiądz poczuł się w obowiązku do tkania towarzyskiego patchworku. — Poważnie — odparł ksiądz dziekan i zaczął wyliczać na palcach: — Kajaki, żagle, narty i co tam jeszcze? Wspinaczka? — Bez przesady — zaoponował ksiądz Jan — trochę wędrowania po górach, ale nie wspinaczka. — Zupełnie jak nasz papież — zauważył kolejny ksiądz. — Bardziej papieski niż papież — gruchnął ksiądz Baryła, ale tym razem nie odpowiedział mu rechot, bo wszyscy zauważyli, że przeciąga strunę. — Słyszałem, że jeszcze piłka nożna. — Spróbował własną niezręczność pokryć własną złośliwością. — Oj, to było dawno temu. — Ksiądz Jan nie dał się sprowokować.

— Mamy drugie danie.— I ja odważyłem się pełnić obowiązki gospodarza, gdy zauważyłem, że dziewczęta wnoszą talerze. Księża z zainteresowaniem przyglądali się stawianym przed nimi potrawom. — Czy mogę teraz zaproponować czerwone? — Ksiądz Jan dał mi znać wzrokiem, bym nalał z otwartej wcześniej butelki. — Cabernet sauvignon sprawdzi się zawsze. Jeden z księży przytrzymał spodu butelki, gdy zamierzałem mu nalać. — Chile — mruknął z uznaniem. — Chyba że ktoś woli pozostać przy białym… — zaproponował mój proboszcz. — Ja poproszę szardoneja — natychmiast zdecydował ksiądz Baryła i podniósł pusty kieliszek. — Wszystko, co czerwone mi szkodzi, zarówno wino jak i ideologia. — Zaraz księdzu przyniosę — odpowiedziałem i napełniałem duże kieliszki pozostałym, ignorując jego polityczną uwagę, ale podjął ją ksiądz Oczko: — Słusznie — powiedział, podnosząc do góry palec wskazujący lewej ręki — trzeba zwalczać tę lewacką zarazę. Te wszystkie konwencje antyprzemocowe, ustawy o in vitro i uzgodnieniu płci to jedno wielkie kłamstwo o człowieku.

— To samo gender — poparł go inny młody ksiądz. — Wpuszczać nauczycieli genderyzmu do szkół — taktował sobie wyprostowanym palcem wskazującym prawej ręki, jak dyrygent batutą — to jak wpuszczać handlarzy narkotyków. Oni chcą zniewolić seksem dzieci, jak dilerzy narkotykami. To przestępstwo na dzieciach. Brońmy ich.

— Dokładnie. — Ksiądz Oczko z zadowoleniem odebrał odbitą piłeczkę, jakby sobie na luzie grali w ping ponga. — Słyszymy często, że gender służy dobru kobiet, a to Kościół służy najlepiej ich dobru, gdyż najlepiej jest im w krajach kultury chrześcijańskiej. Za to trzeba być Kościołowi wdzięcznym, bo to jest owoc Ewangelii. A w ateistycznej Europie rozwija się nowe niewolnictwo kobiet, czego wyrazem są postulaty legalizacji prostytucji. Takie właśnie są efekty rewolucji seksualnej.

Gdy podchodziłem do księdza Baryły z butelką białego wina, on chwycił w rękę duży kieliszek i podstawił mi do nalania. — To jest kieliszek do czerwonego wina — powiedziałem dyskretnie. — Czy mogę księdzu nalać do właściwego? — Odstawił kieliszek na stół, wydymając usta. — Savoir vivre pełną gębą, jak na Zachodzie. Zgniła dekadencja.

— Oj, widzę, że księdzu nie za bardzo pasuje to co obce. Ani ze Wschodu, ani z Zachodu. — Ksiądz Jan pokręcił głową, jakby chciał go delikatnie skarcić.

— Ani z Północy, ani z Południa. Czego byśmy od nich mieli się uczyć? Ateizmu? Islamizacji? Wiecie, że w Sztokholmie jest szesnaście stref szariatu? — spytał retorycznie ksiądz Baryła. — To my możemy być przykładem dla Europy, od nas powinni się uczyć, bo nasz naród jest uodporniony na działanie ideologii, gdyż doświadczył ich skutków w swojej historii. Jesteśmy narodem religijnym, a tam gdzie jest wiara, nie ma miejsca na szerzenie ideologii. Kościół jest jak skała, o tę skałę rozbił się komunizm, rozbije się i genderyzm.

— Dobrze powiedziane — skwitował ksiądz Oczko. Znali i rozumieli się z Baryłą od dawna.

— A na czym polega ten gender i jego szatański charakter? — spytał ksiądz Jan.

— No, to już chyba ksiądz sam wie najlepiej. Mówią, że gender to księdza konik — rzucił ksiądz Baryła i teraz on puścił oczko do księdza Oczko.

— Proszę księdza — podjął ksiądz Oczko temat na poważnie.— Ja wiem, że ksiądz ma swoje teorie, ale sprawa jest prosta. Chodzi o to, żeby nie było wiadomo, kto jest mężczyzną, a kto kobietą. O pomieszanie ról, o pomieszanie strojów, a w konsekwencji — o rozmycie płci.

— Na przykład niektórym rodzicom podoba się uczenie chłopców, że winni po sobie sprzątać, a nie czekać, aż zrobią to za nich dziewczynki — włączył się kolejny starszy ksiądz. — Zauważyłem, jak „dziewczynki” znacząco spojrzały po sobie, a potem dyskretnie rzuciły okiem na mnie i księdza Jana, ociągając się z wyjściem, by usłyszeć jego opinię.

— Bardzo się cieszę — powiedział ksiądz Jan — że wywiązała się między nami taka żywa dyskusja, ale zasmuca mnie fakt, że duża część księży, ale także i biskupów, odnajduje się w takich właśnie nieprawdziwych i uproszczonych poglądach. Wiedza, jaką mają na temat gender, jest zatrważająca — to mniej więcej poziom prasy bulwarowej. Ja się nie uchylam od tej dyskusji. Przeciwnie, chętnie bym wziął udział w jakimś panelu czy seminarium, możemy się na to umówić, ale nie dziś, przy jedzeniu i winie, bo boję się, że możemy się głęboko poróżnić, a przecież cel naszego spotkania jest inny. Mamy się poznać i zaprzyjaźnić. Czyż nie?

— Słusznie! — zareagował na zamknięcie tematu ksiądz dziekan. — Czy mogę wznieść toast? — spytał biorąc kieliszek do ręki. Wszyscy poszli w jego ślady. — Za naszych szanownych gospodarzy — powiedział, wznosząc kielich. — Witajcie w rodzinie.

Wszyscy zaczerpnęliśmy łyk wina, tylko ksiądz Jan głęboko zanurzył nos w swoim kielichu i wchłaniał jego bukiet. Ale i on dołączył do nas. — Jedzmy — powiedział — bo nam już chyba wystygło. — Ochoczo chwyciliśmy za sztućce. — Kartofelki świetne — skomentował ksiądz dziekan. — Mhm — potwierdzili inni mruknięciem i kiwaniem głową. — I chrupiące — powiedział któryś z księży. — A czym tak pachną? — spytał inny. Ksiądz Jan spojrzał na stojące przy bufecie dziewczyny.

— To rozmaryn, proszę księdza — powiedziała blondynka i… znów dygnęła. Boże, co za dziewczę! — pomyślałem. Taka niewinna, taka pogodna, taka otwarta, rezolutna. I piękna. Wzięła do ręki karafkę z wodą i spytała: — Czy ktoś z księży życzy sobie wody? — I obeszła stół dookoła. Wracając na swoje miejsce, dała dyskretny znak koleżankom i dziewczęta opuściły pokój.

— Ładne tu macie parafianki — skomentował któryś z księży. — Pracowite — dodał drugi. — Sprytne. — Rezolutne. — Sympatyczne. — Oj, księdzu wikaremu nie będzie tu łatwo.

Uśmiechnąłem się i znów spiekłem raka, na co wszyscy zareagowali śmiechem. Czemu jestem takim prawiczkiem? — pomyślałem o sobie ze złością.

— Bardzo dobra ta jagnięcina. — Ksiądz Baryła wrócił do swoich żartów. — Niech ksiądz już da spokój — napomniał go z uśmiechem ksiądz dziekan. — Wszyscy widzą, że to indyk. — Takie duże udko? Myślałem, że to jagnię. — Ksiądz Baryła uśmiechnął się spode łba do kolegów. — Duszone w czerwonej kapuście. Świetny pomysł — skomentował jeden ze starszych księży, który do tej pory się nie odzywał. — A te owoce to co? Rodzynki?

Ksiądz Jan dał mi wzrokiem znać, bym trochę bardziej zaangażował się w rozmowę. — Tak — powiedziałem. — I suszone śliwki. — Mhu — zareagowała reszta. — Będę musiał wziąć przepis — skwitował ksiądz, który pochwalił pomysł duszenia w czerwonej kapuście. — Gosposia też wam się niezła trafiła — dodał ksiądz dziekan. — To prawda — przytaknął ksiądz Jan. — Mamy tu jak u Pana Boga za piecem. Nie zapominajcie o winie. Wtedy lepiej smakuje. Pośpieszyłem uzupełnić kieliszki.

— Świetnie zharmonizowane. Jedzenie i wino. Naprawdę wykwintne.— podsumował ksiądz o łagodnym i pogodnym obliczu, kolejny z tych starszych.

Dziewczęta ponownie wsunęły się do salonu i rzędem stanęły przy bufecie. Kolejno podchodziły do tych, co odłożyli sztućce i zbierały naczynia. Ksiądz Jan wytarł usta serwetką i zaproponował: — Może przed deserem rozprostujemy kości? — Wstał od stołu.

Nasza konstelacja rozsypała się na trzy mniejsze gwiazdozbiory: starsi, młodsi i ksiądz Jan z księdzem dziekanem. Podchodziłem do każdej z grup i proponowałem: — Zaraz będzie deser. I kawa, ale może jeszcze coś do picia? Wino, prosecco? A może koniaczek?

Wszyscy wybrali koniaczek. Rozdałem kieliszki i podszedłem z butelką do gospodarza i jego najważniejszego gościa. Nalałem po centymetrze. — A co to? — spytał zaintrygowany ksiądz dziekan i lekko przechylił trzymaną przeze mnie butelkę. — Sa-ra-ji-shvi-li — odczytał z etykietki. — Gruziński? — Tak — odparł ksiądz Jan. — Pięć gwiazdek?. Chyba rzeczywiście macie tu jak u Pana Boga za piecem. — Bez przesady. On nie jest taki drogi. Dostałem od przyjaciela na pożegnanie. Pociągnęli po małym łyku i odstawili kieliszki na komodę. Ksiądz dziekan wziął księdza Jana za łokieć i wyszli na patio. Poszedłem obsłużyć pozostałych.

— Dawno znasz księdza Jana? — Młodsi zwracali się do mnie na „ty”. — Nie — wyjaśniłem. — Poznaliśmy się dopiero tutaj.

By uniknąć dalszych pytań o biografię, wycofałem się do kuchni. — Świetnie się spisałyście, dziewczyny — pochwaliłem dziewczyny. — I pani też. — Uśmiechnąłem się do Potęgowej. — Jadłyście coś? — Niech ksiądz się o nas nie martwi. Zjemy, jak posprzątamy po deserze. — A kierowcy? — Byli na obiedzie u Nowakowej. — A co jedli? To samo? — No bez przesady. Zrobiła im schabowe z kapustą. Krzywdy nie mieli. — Świetnie. Dobrze wyszło, prawda? Pani też tak uważa? — Dobrze, niedobrze. Normalnie. Niech ksiądz nie chwali dnia przed zachodem słońca. Jeszcze nie wyjechali. — Dobrze, dobrze. Wszystko dobrze — paplałem podekscytowany. — To co? — spytała nasza gospodyni. — Możemy podawać deser?

Każda z dziewcząt podeszła do innej grupki. Usłyszałem, jak blondynka pyta: — Na deser będzie szarlotka, można wybrać z bitą śmietaną albo z lodami waniliowymi. Co ksiądz sobie życzy? — Jak będzie od ciebie, to ja bym chciał loda z bitą śmietaną — palnął Baryła, a inni wraz z nim wybuchnęli śmiechem. — Proszę księdza! — zareagowała ostro blondynka. — Bo się poskarżę! — Księdzu proboszczowi czy wikaremu? — szydził sobie dalej Baryła. — Dzie-ka-nowi! — odparowała szorstko i pokazała mu język. Naprawdę! Pokazała mu język. Nie wyciągnęła go wprawdzie na brodę, ale wyraźnie wysunęła go z ust. Obróciła się na pięcie i wyszła do kuchni. Cała grupa ponownie huknęła śmiechem.

— Niezłego tu macie diabełka — skomentował ksiądz Baryła, zwracając się do mnie. — Jeszcze nie wiemy, czy to diabeł, czy anioł — odpowiedziałem ze sztucznym uśmiechem na ustach. Stanąłem w drzwiach do ogrodu, by pokazać księdzu Janowi, że podano deser. — Jeszcze chwilka! — odpowiedział mi gestem dłoni.

Księża zjedli po swojej szarlotce, z bitą śmietaną lub z lodem, tylko Baryła dostał podwójną porcję z dwoma gałkami lodów i takim kopcem bitej śmietany, że omal nie spadła z talerzyka. Dziewczęta zbierały naczynia, ale blondynka wyraźnie unikała kontaktu z Baryłą. Postanowiłem obejść towarzystwo z butelką koniaku. Porozsiadali się teraz wygodnie dookoła salonu z filiżanką kawy lub kieliszkiem koniaku w ręku. Na fotelach, na sofie, na krzesłach.

— Szkoda, że ksiądz proboszcz nie podjął dyskusji — zwrócił się do mnie ksiądz Oczko. — Nie wiadomo kiedy znów trafi się ku temu okazja.

— Na pewno się trafi — odpowiedziałem bez przekonania.

— My, żeby porozmawiać, nie potrzebujemy żadnego „panelu ani seminarium”, tylko walimy prawdę prosto z mostu — skomentował szorstko Baryła. — Święta prawda — poparł go Oczko. Święta prawda, gówno prawda — pomyślałem, ale nie wypowiedziałem swojej myśli na głos.

— A wracając do tego genderyzmu — ksiądz Tumor chciał mimo wszystko wyłożyć swoją „prawdę” prosto z mostu — widzieliście do czego ostatnio doprowadził? Ile zwolenniczek zabijania dzieci wyszło na ulicę? Policja słusznie zrobiła, że rozpędziła je pałkami.

— Oczywiście, że słusznie. Kobiety w naszym kraju nie powinny mieć prawa do antykoncepcji, aborcji i in vitro. — Ksiądz Oczko przypieczętował jego prawdę swoją.

— To prawda. — Kolejny ksiądz postanowił wyjechać ze swoją „prawdą”. — Zgwałcona kobieta, która skorzysta z tabletki „dzień po”, popełnia jeszcze większą zbrodnię niż gwałciciel.

— A kto ponosi winę za gwałt? Dziewczynki są formułowane do posłuszeństwa i podległości tym, którzy je seksualnie wykorzystują. To one swoim wyglądem, ubiorem, zachowaniem kuszą, prowokują i ponoszą winę za to, że są molestowane i gwałcone.

— I po co to całe in vitro? Czy nie wystarczy modlitwa? Szczera modlitwa owocuje poczęciem dziecka.

— Oczywiście — włączył się kolejny ksiądz. — A poza tym dziecko poczęte z probówki, poza Bogiem, jest produktem, a nie bytem. Nie istotą. Jest zwierzęciem.

— Bo genderystom właśnie o to chodzi, by zrównać człowieka ze zwierzętami, tak samo jak ekologom. Ekologizm to totalna, czyli substancjalna wrogość względem człowieka jako osoby i tylko przejściowa humanizacja zwierząt, drzew i roślin. Ekologistom chodzi o nowe relacje pomiędzy człowiekiem a przyrodą. To radykalne przekształcenie przyrody stanie się istotną częścią bytową radykalnego przekształcenia społeczeństwa, co w politycznej praxis oznacza „istotową zmianę świata”, którego miałyby w praktyce dokonać ruchy zielonych, lewicy, oraz wszystkie związki feministyczno — homoseksualne. Dla tego nurtu myślowego przyroda posiada wspólną z człowiekiem substancję i staje się tym samym pełnoprawnym oraz równorzędnym podmiotem, a pamiętajmy, że w całej nauce i nauce Kościoła katolickiego oraz nauce Pana Boga człowiek pojęty był jako podmiot osobowy, a cała przyroda — łącznie ze zwierzętami — jako byt przedmiotowy — wywodził uczenie ksiądz Tumor. — Ekologizm to najpierw totalny ateizm. Ta mała Szwedka, co jeździ po świecie, staje się wyrocznią dla wszystkich sił politycznych, społecznych. To jest sprzeczne z tym wszystkim, co jest zapisane w Biblii — spuentował.

— To samo wegetarianizm — poparł go ksiądz Oczko. —To oferta ideologiczna. Im więcej szacunku dla zwierząt, tym więcej pogardy dla człowieka.

Słuchałem z przerażeniem, jak jeden po drugim wygadywali brednie, jakby pisali scenariusz do teatru absurdu. Atmosfera robiła się coraz luźniejsza. Księża ośmielali jeden drugiego i zachęcali do powiedzenia czegoś od siebie. Z każdą wypowiedzią utwierdzali się w swoim przekonaniu nie tylko o słuszności, ale i o doniosłości głoszonych poglądów. I o swoim dobrym guście i intelektualnym wyrobieniu. Rozmowom co chwila towarzyszyły salwy śmiechu, aż przerodziły się w nieustanny rechot.

Ksiądz Tumor rozkręcił się na dobre i zawołał: — Obudź się, ojczyzno! Roztrzaskaj glinianych idoli LGBT, co po ludzku grzeszyć nie potrafią! I niech sczezną ci wszyscy trawożercy, wyznawcy animizmu, fetyszyści, co oddają hołd pogańskim bożkom. Obronimy przed nimi naszą świętą wiarę! Czyż Pan Bóg nie wybrał sobie naszego narodu, żeby doprowadzić ludzkość do Dnia Ostatecznego? Czyli my, kochani, tak najtrzeźwiej mówiąc, przejęliśmy pałeczkę po Żydach i Niemcach. Gdzie byłeś, Izraelu, gdy nasi rodacy ratowali żydowskie dzieci? Kto finansował Führera? W czyich rękach był przemysł farmaceutyczny, który uśmiercał braci Żydów w obozach koncentracyjnych? Kto kooperował gospodarczo z Trzecią Rzeszą? Proszę nam podać z imienia i nazwiska tych ludzi oraz ich narodowość! A kto był właścicielem banków udzielających gigantycznych kredytów na budowę krematoriów w Auschwitz-Birkenau?

— Tak jest, brawo! — zaczęli wołać jeden przez drugiego. Niektórzy naprawdę klaskali w dłonie. Powitali spojrzeniami przepełnionymi dumą i samozadowoleniem księdza Jana i księdza dziekana, którzy właśnie weszli do środka. Pierwszy odezwał się ksiądz Jan: — Od jakiegoś czasu przysłuchuję się waszej… — tu zawiesił głos i odchrząknął — rozmowie i zastanawiam się, gdzie koledzy to wszystko przeczytali? Chyba nie w Ewangelii…? — Oczywiście, że nie. O tym się mówi dziś — wszedł mu w słowo Tumor. — … ani w nauczaniu Kościoła, bo papież chyba mówi coś innego?

Na moment zaległa niezręczna cisza, którą postanowił przerwać jeden ze starszych księży, który do tej pory milczał: — Modlę się o mądrość dla papieża, o jego serce otwarte na działanie Ducha Świętego, a jeśli tego nie uczyni — modlę się o szybkie jego odejście do Domu Ojca. O szczęśliwą śmierć dla niego… — Papież chyba upadł na głowę, bo broni grzeszników: gejów, gender i lesbijek! — zawołał wciąż rozpalony Tumor.

— O Panu Jezusie też mówili, że się otacza grzesznikami, celnikami, że broni kobiety grzeszne przed kamienowaniem — odpowiedział mu ze ściągniętym czołem ksiądz Jan. Znów na moment zapadła niezręczna cisza. — Co wolno Jezusowi, to nie papieżowi! — wypalił Baryła i wszyscy ponownie wybuchnęli śmiechem, zadowoleni, że znów trafnym żartem rozładował niezręczną sytuację. — A czy Jezus nie mówił: „Zostaw wszystko i pójdź za mną?” oraz: „I ty czyń podobnie?” — spytał ksiądz Jan bez przekonania, jakby nie widział sensu włączania się w ten trajkot. — Mówił, mówił, ale na nas chyba czas. Dziękujemy księżom za gościnę. — Ksiądz dziekan chyba chciał uniknąć dalszej kompromitacji. Podnieśli się od stołu, z krzeseł i foteli, a Baryła zwrócił się do kolegów słabo tłumionym szeptem: — Zostawcie wszystko i pójdźcie za mną. Napijemy się czegoś porządnego. — Proszę się nie gniewać, to prości księża, nie zawsze wiedzą jak należy rozmawiać z uczonym — zwrócił się ksiądz dziekan do mojego proboszcza. — W piśmie — znów udawanym szeptem skomentował ksiądz Baryła przed kolegami.

Książka jest już skończona, trwają prace redakcyjne, jej premiera przewidziana jest na jesień 2022 r. Ale już teraz możesz kupić w przedsprzedaży jeden ze stu numerowanych egzemplarzy sygnalnych z dedykacją i podpisem autora. Najniższy numer na 18 maja to 3.

Weronika chce umrzeć — zapowiedź, autor: Jerzy Kruk

Ucieczka od wolności

— Nie chciałbym, żeby ksiądz mnie źle zrozumiał. Przecież jesteśmy wspaniałym narodem, przecież nie raz zadziwiliśmy świat naszą odwagą, naszą mądrością, naszym poświęceniem, ale teraz dzieje się z nami coś niedobrego. Skąd ta pogarda do lepszych, ta agresja, ten plugawy język, brak szacunku dla prawa, dla prawdy, dla zasad, dla demokracji? Czy ksiądz się zastanawiał, skąd się to wszystko bierze? To ze strachu. Oni się boją zmian, oni się boją nowego świata, oni się boją nowoczesności, bo myślą, że sobie w niej nie poradzą, że będą nikim, że inni będą się z nich śmiać, bo nie znają języków, bo nie potrafią obsługiwać komputera, bo nie czytają książek, bo nigdy nie wyjeżdżali za granicę. Oni w dzisiejszym świecie czują się niekomfortowo. A kto by się czuł komfortowo w warunkach, w których by było widać, że jest biedny, źle ubrany, niewykształcony, nie potrafi się wysłowić. To tak jakby prostego chłopa w łapciach sto lat temu zaprosić na salony, na bal. No, nie czułby się komfortowo. Oni myślą, że wszyscy nimi gardzą i się z nich śmieją. I nawet gdy nikt tak nie robi, nie śmieje się z nich, nie wytyka palcami, oni mimo to myślą, że się z nich śmieją. Dziś nikt nikogo nie wytyka palcami, bo dziś nikogo nie obchodzi, jak inny wygląda, jak się ubiera i — niestety — co mówi i myśli. Ludzie w tłumie odwracają od siebie wzrok i udają, że nikogo nie widzą. Ale mimo to to poczucie gorszości im doskwiera. Ale przede wszystkim samotność, bo wspólnota, jaką im oferuje demokracja liberalna, społeczeństwo jednostek autonomicznych ich nie satysfakcjonuje, nie pociąga ani nie jest dla nich zrozumiała. I oni bardzo by chcieli zlikwidować tę samotność, tę pustkę. Łatwo zrozumieć dewocję ludzi starszych, stojących już nad grobem, ale dlaczego taka stara kobieta daje posłuch nazistowskim demagogom? Czy ona nie widzi, że to, co głoszą, stoi w całkowitej sprzeczności z tym, w co ona wierzy? Może i widzi, może to jakoś intuicyjnie wyczuwa, ale „rozumuje” emocjonalnie. A tym, co jej najbardziej doskwiera jest samotność. Ona jest samotna, bo nie potrafi zbudować wspólnoty ze swoimi wykształconymi dziećmi, o które tak dbała, którym chciała wpoić religijne i obyczajowe wartości, a one, niewdzięczne, tego nie chcą, ponieważ mają swoją „liberalną” wiarę, swoje przekonania i żyją we wspólnocie ludzi podobnych sobie. Może i odnoszą się do matki z szacunkiem, może jej pomagają na starość, ale poza tą relacją pokrewieństwa nic ich nie łączy. Oni, poza wymianą praktycznych komunikatów, nie mają ze sobą o czym rozmawiać. Więc trudno się dziwić, że ta stara kobieta poszukuje wspólnoty ludzi podobnie patrzących na świat co ona. I podobnie jak ona odrzucających obcą dla siebie wspólnotę ludzi nowoczesnych. Po co im ta nowoczesność? Po co im ta wolność? Podobnie mężczyzna w sile wieku, który kiedyś spróbował wziąć sprawy w swoje ręce i mu nie wyszło. Zawiódł się na świecie liberalnym, przegrał. I kto jest winien? On? Taki pracowity, taki odważny, taki pomysłowy? Jego zdaniem oczywiście nie. On myśli, że skrzywdził go ten nowoczesny, liberalny świat. „Bierz sprawy w swoje ręce”. „Jesteś kowalem swego losu”. „Jak sobie pościelesz, tak się wyśpisz”. To są wszystko oszustwa liberalnego świata, iluzje, którymi został zwabiony w sidła swojej „wolności”. Albo młodzi ludzie, dwudziestokilkulatki, które tyle pracy włożyły w zdobycie wykształcenia, tylu wyrzeczeń dokonały. Skończyli studia, które im nic nie dały; nawet nie uchyliły drzwi do żadnej kariery. Cynicy mówią, że to były studia „śmieciowe” i że teraz czeka na nich tylko śmieciowa praca, śmieciowe umowy, śmieciowe kontrakty. Dla takich ludzi wolność oznacza samotność, porażkę, zawód życiowy. Dlatego wybierają ucieczkę od wolności.

To pojęcie mnie elektryzuje, bo przecież nie raz obiło mi się o uszy, i dobrze wiem, że ksiądz Jan mnie zaraz spyta, czy czytałem tego… F…, F…, F… Freuda? I rzeczywiście: — Ericha Fromma ksiądz czytał? — pada jego pytanie. No, byłem blisko. — Trzeba przeczytać, proszę księdza, koniecznie. To dziś lektura obowiązkowa.

A może kupisz całą powieść w przedsprzedaży?

Weronika chce umrzeć — zapowiedź, autor: Jerzy Kruk

Wojna pomiędzy tyranią a demokracją

Wojna Putina z Ukrainą i wojna Kaczyńskiego z Polakami gorszego sortu to ta sama wojna.

Słuchaliście wyznań tych biednych chłopców z armii Putina? Jedni mówili, że myśleli, że są na ćwiczeniach, inni, że będą wyzwalać bratni naród ukraiński od faszystowskiego najeźdźcy. Pozwolono im zadzwonić do rodziny, która często nie wiedziała, że toczy się jakaś wojna. To jest najlepszy przykład społeczeństwa, któremu tyran wyprał mózgi. Propaganda zamiast obiektywnej wiedzy o świecie. Brak dostępu do rzetelnych wiadomości.

Do tego właśnie zmierza Kaczyński. Wystarczy posłuchać zwolenników PiS: Polska pod rządami Tuska była kondominium niemiecko-rosyjskim, a sam Tusk to agent Angeli; pod jego rządami nasz kraj pogrążony był w ruinie, społeczeństwo cierpiało biedę, a dzieci głodowały. Bruksela to okupant czyhający na naszą suwerenność. Obronić i uszczęśliwić może nas tylko PiS, bo daje 500 plus, trzynastki i czternastki. Dzięki niemu w Szczecinie znów buduje się statki, w Strzegomiu rozwija się dolina krzemowa, w Bielsku-Białej buduje się samochody elektryczne, w Końskich znów jeżdżą pociągi, a pekaes dociera do każdej gminy. Przecież tak mówili w Radiu Maryja i w TVP Info. Tylko w „Wyborczej” piszą, a w TVN pokazują co innego. Czemu „Wyborcza” i TVN rozsiewają te kłamstwa? Bo to media antypolskie. Dlatego należy im cofnąć koncesję i wykończyć je finansowo.

Łatwo sobie wyobrazić, co by było, gdyby nie „Wyborcza”, „Newsweek”, Onet, TVN, Radio Zet i inne wolne media. Mentalność jeszcze większej części Polaków podobna by była do tej obywateli państwa Putina.

Ja wiem, że w tym momencie przeżywamy patriotyczne uniesienie, że w imię jedności gotowi jesteśmy przymknąć oko na nieczyste zagrywki i wiele wybaczyć tym , którzy przez swój zamach na praworządność pozbawili nas miliardów euro z Funduszu Odbudowy, którzy mówili o Unii Europejskiej, że to tylko wyimaginowana wspólnota, których Europa określa jako piątą kolumnę Putina. Nie dajmy się jednak nabrać na ich faryzejskie gesty.

Oburzając się na działania rosyjskiego tyrana i szaleńca nie zapominajmy jednak o własnym, bo ta sama wojna, która dziś w militarnej formie się toczy na Ukrainie, od lat toczy się w Polsce w formie politycznej. A jest to wojna pomiędzy tyranią a demokracją i wolnością.

JERZY KRUK

A może kupisz moją książkę?

Marika. Rzecz o mojej smutnej dziwce, autor: Jerzy Kruk

Nowy Ład

Ujmując to w jednym zdaniu: na początku wita nas Witek, która zawitała na Jasną Górę modlić się do Królowej Polski o mądrość dla posłów, którzy, owszem, nagminnie popełniają grzech pychy i zachłanności, ale myślą i mądrością jednak nie grzeszą, więc ze wsparciem sił nadprzyrodzonych czy bez i tak wychodzą na osłów; Królowa za wstawiennictwem swego Syna wyprasza u Jego Ojca zesłanie Ducha, by odnowił oblicze ziemi, tej ziemi; Duch zstępuje i obiecuje złożyć do laski marszałkowskiej projekt Nowego Ładu, dzięki któremu oblicze kraju zmieni się nie do poznania; kibole, naziole, kato-fasze i inne upiory udają się na łysą górę z pielgrzymką dziękczynną; podatki zostają zredukowane do zera, a ceny spadają o sto procent; bank drukuje pieniądze bez pokrycia, ale za to z wizerunkiem papieża i małego brata, ciemny lud je tezauryzuje, oprawia w ramki i czci jak relikwie; bankomaty drukują nowe, pachnące świeżą farbą banknoty, więc najwięcej wyciągają ci, co mają lepkie łapy; oddają kasę na Kościół, bo wiedzą, że kto na Kościół łoży, ten się nie zuboży; ludową mądrość udowadnia jeden taki, co okazyjnie kupuje grunty od biskupa, po czym sprzedaje z dziesięciokrotną przebitką; żeby mu niczego nie odebrali, przepisuje wszystko na żonę, która z wdzięczności obiecuje oddać wdowi grosz na Caritas; rząd uchwala dla siebie nagrody, ciemny lud to kupuje, bo te pieniądze im się przecież należały; sztukmistrz z Żoliborza rozdaje emerytom trzynastki, czternastki i obiecuje, że w następnej kadencji będą jeszcze piętnastki; nie wszyscy dostaną, bo wielu nie chce się szczepić i umiera z powodu pandemii, ale trudno: kto umrze, ten umrze, społeczeństwo najwyżej się odmłodzi; coraz więcej młodych idzie na wybory i głosuje na bosaka; kobiety się buntują, bo nie chcą rodzić trupów i tworzą opozycję pozaparlamentarną, wychodzą na ulicę i używają słów nieparlamentarnych; władza podejmuje decyzję o ostatecznym rozwiązaniu kwestii kobiecej, trybunał Julii Przyłębskiej ogłasza, że ze względu na statystyki liczy się każdy noworodek, żywy lub martwy; Kobiety się nie zgadzają i udają się z prywatną petycją pod dom ukochanego przywódcy, który ich nie wpuszcza na audiencję, a w dodatku nie posługuje się siłą argumentów, lecz używa argumentu siły i wysyła przeciwko kobietom policję; policja otacza szczelnym kordonem willę człowieka wolności i wraz z kibolami i naziolami pałuje kobiety, aż im w oczach stają gwiazdy w dwóch konstelacjach — po pięć i po trzy; w Szczecinie chcą pociąć na żyletki „Batorego”, chociaż jeszcze nie odbył żadnego rejsu, ba! jeszcze nawet nie został zwodowany ani zbudowany, ale za to dobrze zbajerowany; „ A srał kot tę stępkę” mówi o promie Małgorzata Jacyna ze Szczecina; ludzie w całym kraju jednak nie dają sobie wybić z głowy sukcesu propagandy sukcesu i wierzą, że budujemy promy, samochody elektryczne, a w Strzegomiu mamy Dolinę Krzemową, i że cały świat przyjeżdża do nas pożyczać, jak mówi Glapiński; ciekawe co? chyba jego faworyty; niektórzy mówią, że Kaczyński już niedługo wyleci w kosmos, razem z zięciem Hermaszewskiego; Gilette bajeruje, że żyletki są najlepsze dla mężczyzny, nawet lepsze niż seks, po sześćdziesiątce; zgadza się z tym Terlecki i zgłasza się na casting, by zostać twarzą Gilette, ale go odrzucają ze względu na zbyt pomarszczoną facjatę, której już żaden klej, nawet butapren, nie wygładzi; za to okrągłą buźkę, i ponoć także mózg, ma Sasin, nasz minister niegospodarności; resorty siłowe kupują Pegazusa, którego instalują koło budki, by podsłuchiwać Brejzę; służby mają się dobrze i na lewo rozdają pieniądze z funduszu sprawiedliwości, lecz dają je tylko tym, co stoją na prawo od miejsca, w którym kiedyś stało ZOMO; Pegazus śmiga jak należy, ale ZUS ledwo zipie, bo tam sami emeryci i renciści; Owsiak kradnie i kupuje sprzęt medyczny dla szpitali; Szumowski kradnie i nie kupuje żadnego sprzętu; Tusk dorysowuje w supermarketach kreski na kodach kreskowych, przez co doprowadza do wzrostu inflacji; Morawiecki obiecuje ją zdusić, ale inflacja wymyka się spod kontroli i dusi najbiedniejszych; kraj się przez to statystycznie bogaci; bogaci płacą większe podatki, dlatego nauczyciele dostają niższe pensje; Czarnek przekształca oświatę w ciemnotę, Nowak broni młodzież przed zejściem na Dziady; Dziady spieprzają, gdzie pieprz rośnie, ceny pieprzu też rosną; w telewizji pieprzą głupoty, oczerniają Grodzkiego i wybielają Obajtka; Obajtek kupuje wszystkie gazety, z wyjątkiem koszernej, bo nie jada koszernie, ale za to ma apetyt na kwiat Lotosu, lecz Lotos przejmują Ruscy, jak Kaczyński ustalił z Orbánem na zjeździe partii neofaszystowskich; Przyłębska, by roztoczyć parasol ochronny nad sędziami prokuratora krajowego, który dla byłego premiera jest zerem, uchwala, że europejskość stoi w sprzeczności do polskości; pod parasolem ochronnym powstaje efekt cieplarniany, w wyniku którego na biegunach topią się lodowce i woda zalewa tereny przybrzeżne; Jezus zamienia wodę w wino, ksiądz zamienia wino w krew Chrystusa, krew się burzy w żyłach oglądających Wiadomości, bo Wiadomości kłamią, jednak kłamstwo powtórzone tysiąc razy staje się prawdą, a prawda jest taka, że TVN fałszuje wyniki skoków; skoki wracają do domu, jak mówi Babiarz, czyli do odzyskanej telewizji; Horngacher nas zdradza, więc Duda zdradza NATO i jedzie do Pekinu osobiście dmuchać naszym pod narty i od razu oliwa na wierzch wypływa: zdobywamy medal olimpijski; Żyła żyłuje skoki jak może, ale spada na bulę, Stoch odczuwa bóle w stopie i powoli się kończy, przez co może stracić męskość, bo prawdziwego mężczyznę poznaje się nie po tym, jak zaczyna, tylko jak kończy; Kowalczyk nie przejmuje się brakiem męskości, bo skończyła karierę i już nie biega, Fogg też już od dawna nie śpiewa, za to śpiewa Maryla, zawsze dziewica, z każdym rokiem coraz większa gwiazda, aż jej się trudno zmieścić na muzycznej scenie; na szczęście na każdy koncert szyją jej kostium na miarę, dzięki czemu wciąż może śpiewać ”Roboto, ty w rękach się pal” i harować jak górnik, póki nie pojawi się Węgiel; Duda wraca z Pekinu jak bumerang; złapał omikrona, którego zamierza wypuścić na wolność w Puszczy Białowieskiej, ale puszcza murem podzielona, świeci neonami lewa strona, prawa strona cała wygaszona; by przewietrzyć zatęchłą atmosferę w kraju, Macierewicz wpuszcza wiatr od wschodu, powiewa grozą, ale Duda przywozi z Chin także technologię budowy wielkiego muru; budujemy wielki mur na Ścianie Wschodniej; ludzie przestają się bać covida i teraz nie zaszczepią się już za chuja; Duda bierze Żulczyka za fiuta, bo ten nazwał go debilem, i pozywa go do sądu, sąd jednak uznaje małą szkodliwość czynu, ponieważ słowo „debil” debila nie znieważa; Kaczyński przegina pałę i każe donosić narodowi jeden na drugiego; antyszczepionkowcy się buntują i pokazują Kaczyńskiemu gest Kozakiewicza, ale Kozakiewicz ma to wszystko gdzieś, bo od dawna siedzi w Reichu i ma niemiecką emeryturę, więc trzynastka i czternastka mu zwisają jak cycki pewnej wiecznie naburmuszonej celebrytce, co nosi perukę a la Wioletta Villas, lecz na imię ma Magda; Holoubek ma szczęście, bo, złapała go Magda Zawadzka; Wacek jest biskupem i nazywa się Depo, mówi, że Ewangelia powinna iść przed konstytucją, konstytucja nie pozwala się jednak wyprzedzić, więc Duda ją łamie i to jest dobra nowina; jednak z Brukseli napływają złe wieści, bo Tusk wieści, że koniec jest bliski; Tusk nie ma niemieckiej emerytury, ale ma dziadka w Wehrmachcie; dziadek co prawda służył po złej stronie mocy tylko przez kilka tygodni, bo zwerbowano go siłą, i zdezerterował, ale wiadomo: dezercja to dezercja, czyli zdrada; polski żołnierz też dezerteruje i ucieka przez granicę pod prąd, czyli w kierunku przeciwnym niż uchodźcy roznoszą zarazki; całe szczęście, że druty jeszcze nie są pod prądem; zdrady dopuszczają się też członkowie Ordo Iuris i żądają dla siebie rozwodów, ale nie zgadzają się na rozwody dla innych, z wyjątkiem Marty K. i Jacka K., którzy wygrali na loterii cały pakiet ślubów kościelnych; coraz więcej kobiet składa śluby panieńskie i zostaje konsekrowanymi dziewicami, Czarnek chwali je za propagowanie cnót niewieścich, jednak gimnazjalistki go nie słuchają i tracą dziewictwo coraz wcześniej, niestety nie dla Jezusa, którego Sejm ogłasza królem; król rezygnuje z tytułu zbawcy, nowym zbawcą narodu ogłasza się stary kawaler, który nic sobie nie robi z powszechnej krytyki, bo prawdziwa cnota krytyk się nie boi; wymyśla Nowy Ład, dzięki któremu Polska rośnie w siłę, a ludziom się żyje dostatniej.

JERZY KRUK

A może kupisz moją książkę?

Marika. Rzecz o mojej smutnej dziwce, autor: Jerzy Kruk

Murem za polskim mundurem, czyli kłamstwo piramidalne

Koncert w bazie lotnictwa w Mińsku Mazowieckim to kolejny pomysł ministra propagandy i dezinformacji. Prowadzący: Michał Adamczyk (Wiadomości TVP) i Agata Konarska (Okiem wiary, TVP Info). Pieśni, piosenki i rapowane recytacje o zadęciu patriotycznym: Maszerują strzelcy, maszerują, Czerwone maki, Żeby Polska była Polską. Przeboje z Opola i Kołobrzegu.

Słuchaliśmy wzruszonych głosów dziatek, widzieliśmy poważne oblicza wojaków, kreacje nastolatek podrasowanych na damy, co nie będą tańczyć same. Lały się łzy matek, głos wiązł w gardłach wykonawców pozdrawiających żołnierzy strzegących polskich i europejskich granic. Słychać też było słabiutkie pokrzykiwania klakierów.

Na scenie zobaczyliśmy nasze mega gwiazdy: Trubadurów, Viki Gabor, Halinę Frąckowiak, divę narodową Edytę Górniak i barda narodowego Jana Pietrzaka.

W ramach wdzięczności Europy dla naszych bohaterów w koncercie wzięły udział (często ubrane w żołnierskie mundury) właśnie wschodzące lub już mocno przygasłe zachodnie gwiazdki muzyki disco, chyba nieświadome chucpy, w którą dały się wplątać.

Koncert ponoć oglądali obowiązkowo żołnierze we wszystkich jednostkach kraju. Strach pomyśleć, co by się mogło stać, gdyby wiedziały o tym wywiady wrogich reżimów, które zaatakowały nasz kraj.

Słowo „bohater” odmieniane było przez wszystkie przypadki. Nic dziwnego, bo to właśnie „bohaterstwo” znalazło się na szczycie piramidalnego kłamstwa, którego podstawę stanowią inne kłamstwa propagandy PiS o wrogach ludu, nieprzyjaciołach Polski, zdrajcach narodu i zagrożeniach ojczyzny.

Kłamstwo 1. Ojczyzna w potrzebie. „Dla Boga, panie Wołodyjowski! Larum grają! Wojna! Nieprzyjaciel w granicach! A ty się nie zrywasz? Szabli nie chwytasz? Na koń nie siadasz? Co się stało z tobą, żołnierzu? — pisał Henryk Sienkiewicz w Panu Wołodyjowskim. A dziś? No przecież dzieje się podobnie! Ojczyzna wymaga poświęcenia i ofiary! A z jakiegoż to powodu? Odpowiedzi udzielił przed trzema miesiącami Mariusz Kamiński.

Kłamstwo 2. Polska została zaatakowana przez wrogie reżimy — powiedział koordynator służb specjalnych. Rozumiem, że ten pierwszy to PiS, a te następne?

Kłamstwo 3. Kłamstwo o kondominium. O następnych wrogich reżimach mówił już kilka lat temu Jarosław Kaczyński. Według niego w czasie sprawowania władzy przez PO Polska była rosyjsko-niemieckim kondominium, czyli, że kluczowe decyzje dotyczące naszego kraju zapadały nie w Warszawie, lecz w Moskwie i Berlinie. Ale mamy więcej wrogów, a największy z nich to Bruksela.

Kłamstwo 4. Unia Europejska stanowi zagrożenie dla naszej suwerenności. Jakiej suwerenności? Czym jest ta mityczna „suwerenność”, o której od lat mówią politycy PiS? Co jej zagraża? Kontrola przestrzegania praworządności przez polskie władze? A my chcielibyśmy inaczej? Suwerennie, czyli bez kontroli unijnych trybunałów, naszych rodzimych niezawisłych sądów, wolnych mediów i opinii publicznej? Czyli kłamać i manipulować do woli? Oto nasza mityczna suwerenność: kłamstwo bez granic.

Kłamstwo 5. Ksenofobiczne. Wrogami są w zasadzie wszyscy obcy, zwłaszcza uchodźcy, którzy roznoszą zarazki – przekonywał w swojej kampanii wyborczej prezes PiS.

Kłamstwo 6. Polska w ruinie. By zniechęcić wyborców do popierania władzy PO późniejsza premier Beata Szydło nagrała klip na tle opuszczonej fabryki, w którym wygłosiła tezę, że Polska pogrążona jest w ruinie. Trzeba więc ją odbudować ze zgliszcz, jakie po sobie pozostawiła Platforma. Było to najbardziej bezczelne kłamstwo, jakie nasz kraj słyszał, bo każdy widział, że nasze metropolie, miasta, miasteczka i wioski rozkwitały jak nigdy w historii. I co z tego? Polacy od prawdy wolą mity, fałsz i propagandę.

Kłamstwo 7. Każdy, kto podnosi rękę na Kościół, podnosi rękę na Polskę – przestrzegał wzorem Józefa Cyrankiewicza Jarosław Kaczyński, tak jakby obowiązkiem każdego Polaka była wiara w narrację, którą cywilizowany świat już dawno między bajki włożył.

Kłamstwo 8. Smoleńskie. To z kolei najbardziej absurdalne kłamstwo polityczne XXI wieku. „To nie była katastrofa lotnicza. To był zamach, to był zamach” – tokuje do dziś Antoni Macierewicz, a Jarosław Kaczyński wtórował mu co najmniej 96 razy, wchodząc na trójstopniową drabinkę: „Zbliżamy się do prawdy. Będzie prawda, będzie prawda…” I co mamy dziś? Kordony policyjne strzegące pomnika ogona samolotu.

Kłamstwo 9. Pieniądze. To oni kradli a nie my — grzmiały tuby propagandowe PiS. Odzyskaliśmy pieniądze od mafii VAT-owskich, które przeznaczymy na pomoc społeczną. To kolejne oszustwo. Owszem, byli oszuści paliwowi, ale większość z nich działała „na słupa” i prawie niczego z tego, co ukradli, nie udało się odzyskać. A pieniądze na prezenty socjalne pochodzą z zadłużania państwa na gigantyczną skalę. Efekt? Najwyższa w XXI wieku inflacja.

Kłamstwo 10. Propaganda sukcesu. „Platforma doprowadziła Polskę do ruiny, a Polaków do nędzy. My natomiast budujemy autostrady, mosty i tanie mieszkania, produkujemy statki i samochody elektryczne”. To kolejne kłamstwo propagandy PiS, bo w czasie rządów Platformy w Polsce wybudowano ponad 2 tysiące km autostrad i dróg ekspresowych oraz 12 tys. km dróg lokalnych. Za PiS też się buduje, ale w większości to są inwestycje rozpoczęte za czasów PO. Za rządów PO poziom zagrożenia ubóstwem spadł o połowę. Wzrosły płace, świadczenia społeczne i dochody. Pomoc społeczna była kierowana do potrzebujących, a nie rozdawana hurtem jako kiełbasa wyborcza. Z dofinansowania in vitro urodziło się 27 tys. dzieci; dofinansowano powstanie 260 tys. firm i budowę 110 tys. mieszkań. A żłobki, przedszkola, pomoc dla niepełnosprawnych, aktywizacja zawodowa osób starszych? Jednak to są dane statystyczne, one do wyobraźni wyborcy PiS nie przemawiają. Dla niego liczy się tylko to , co dostaje do ręki: 500+, trzynastka, czternastka. Polska od przystąpienia do UE jest jej największym beneficjentem. Co roku wpłacamy ok 3 mld euro, a otrzymujemy 10. A PiS? Skłócił nas z Unią i zablokował 57 mld euro dotacji z Funduszu Odbudowy. Do tego Polska płaci milion euro dziennie za niewykonanie orzeczenia TSUE. A! I tych mostów, mieszkań, statków i samochodów jakoś się nie buduje. Za to mamy przekop mierzei. Tyle tylko, że on psu na budę.

Kłamstwo 11. Medialne. A właściwie kłamstwa, które słyszymy dzień w dzień w Wiadomościach TVP i programach TVP Info. O totalnej opozycji, o groźbie utraty suwerenności, o agentach Moskwy i Berlina, o rozkradaniu Polski przez Platformę. O rodzicach w Wehrmachcie, KP, UB i SB. O „postkomunistach” .O zdradzie elit. O krystalicznej uczciwości rządu i kleru. O chęci zdeprawowania dzieci przez homoseksualistów, gender i feministki. O ulicznych manifestacjach zwolenniczek zabijania dzieci.

Kłamstwo 12. Wojna. To naprawdę była wojna? – pyta wielu z nas. — Przecież nie wystrzelono ani jednego pocisku. To prawda, odpowiadają władze PiS, ale to była wojna hybrydowa. Co to jest? A takie ni pies, ni wydra. Jeśli Polsce grozi dziś jakaś wojna, to chyba domowa. Już rok temu przestrzegało przed tym 210 generałów w stanie spoczynku i wzywało Jarosława Kaczyńskiego do opamiętania.

Kłamstwo13. Bohaterstwo. Słowo „bohaterstwo” niemal nie schodziło z ust konferansjerów. Nic dziwnego, bo celem koncertu było uczczenie bohaterstwa naszych żołnierzy. Nie, nie chodziło o to, by bohaterski wskrzesić czas i opowiadać o rycerstwie spod kresowych stanic, o obrońcach naszych polskich granic. W Mińsku chciano uczcić bohaterstwo współczesnych polskich żołnierzy stacjonujących w strefie stanu wyjątkowego. Warto więc spytać, na czym ono polegało. Na rozciąganiu drutu kolczastego na granicznych zasiekach i wyłapywaniu w lesie kobiet i dzieci, którym udało się przez nie przedostać? Z pewnością tysiące żołnierzy musiało znosić trudy służby na granicy, sprowadzające się głównie do mieszkania w namiotach, ale czy taka przygoda nie była marzeniem większości, zwłaszcza ochotników z WOT-u?

Dobrze, że nie musieli używać ostrej amunicji, by się wykazać prawdziwym bohaterstwem. I okrucieństwem, które przecież w żołnierskim fachu zawsze idą w parze. I oby już nigdy nie musieli się nim wykazywać. Oby „bohaterstwo polskiego żołnierza” na zawsze pozostało tematem szkolnych wypracowań z historii i polskiego.

JERZY KRUK

A może kupisz moją książkę?

Marika. Rzecz o mojej smutnej dziwce, autor: Jerzy Kruk

Pin It on Pinterest